...

Met het wijdverbreide gebruik van antibiotica in de afgelopen decennia, hebben bacteriën veel mogelijkheden gehad om hun resistentie te verhogen. Een ernstig en wereldwijd probleem, maar ook zeer complex. Op verschillende plaatsen zijn verschillende soorten bacteriën resistent geworden tegen verschillende soorten antibiotica. Het probleem is nog complexer in conflictgebieden, zoals in veel delen van het Midden-Oosten waar Artsen Zonder Grenzen actief is.Enorme kans op infectie bij oorlogswondenEen oorlogswond heeft een enorm potentieel voor bacteriële infectie. Een kogel of een granaatscherf scheurt je huid open waardoor bacteriën gemakkelijk het lichaam binnendringen. Nog erger is het als je op een mijn stapt: dan wordt er onmiddellijk een grote hoeveelheid vuil in de wonde geblazen. De kans op infectie is dan zeer groot.Eén van onze patiënten is Waleed, die momenteel is opgenomen in het ziekenhuis voor reconstructieve chirurgie van Artsen Zonder Grenzen in Amman, Jordanië. In 2016 liep hij op straat in de Jemenitische stad Ibb, toen plots een vliegtuig het vuur opende op het gebouw naast hem. Een muur stortte in, waardoor zijn kaak en been ernstig gewond zijn geraakt.Zulke verwondingen kunnen aanzienlijke inwendige schade veroorzaken en vereisen vaak een chirurgische ingreep. Vandaag is Waleed ondanks meerdere operaties nog steeds niet volledig hersteld. Niet vanwege de schade veroorzaakt door het instorten van de muur, maar omdat zijn wonden geïnfecteerd waren met een bacterie die resistent werd.In tijden van oorlog falen gezondheidssystemen vaak, waardoor het moeilijk is om patiënten adequaat te behandelen, zoals het geval was voor Waleed in Jemen. Na meerdere opnames in verschillende ziekenhuizen in Jemen, werd Waleed uiteindelijk opgenomen in het ziekenhuis in Amman, waar de dokters ontdekten dat hij een ernstige botinfectie had, veroorzaakt door een antibioticaresistente bacterie.Investeren in laboratoriaDus hoe behandel je een patiënt wiens bacteriële infectie tot dusver niet met antibiotica kon worden behandeld? Gelukkig zijn er verschillende soorten antibiotica en resistentie tegen het ene type betekent niet noodzakelijkerwijs dat een ander type antibiotica niet effectief zal zijn. In een laboratorium kan je het exacte type bacterie dat de infectie veroorzaakt precies bepalen, evenals de antibiotica waartegen het resistent is.Het ziekenhuis in Amman is een van de weinige ziekenhuizen in de regio met een dergelijk laboratorium. Het opzetten van een laboratorium voor microbiologische tests is niet eenvoudig in conflictgebieden. Hoewel de benodigde apparatuur niet bijzonder duur of complex is, moet de ruimte goed georganiseerd zijn. Laboratoria zoals deze hebben ook hooggekwalificeerd personeel nodig, aangezien de verwerking van monsters gespecialiseerde kennis en de naleving van zeer strenge protocollen vereist. Verontreiniging van een monster met andere bacteriën moet koste wat het kost worden vermeden. Het is ook belangrijk dat de bacteriën in het monster niet ontsnappen.Het vinden van de juiste antibioticumbehandeling is niet alleen cruciaal om infecties met resistente bacteriën te behandelen, maar ook om te voorkomen dat bacteriën resistent worden. Een effectievere behandeling met antibiotica zal meer bacteriën elimineren, waardoor het risico op de ontwikkeling van resistentie afneemt. Andersom kan een ondoeltreffende behandeling de weerstand van de bacterie sterk stimuleren.Investeren in personeel Om een dergelijke situatie te voorkomen, is Artsen Zonder Grenzen begonnen met de opleiding van haar medisch personeel in de regio over het optimale gebruik van antibiotica. Dokters moeten duidelijk weten hoe ze de juiste antibiotica moeten voorschrijven, maar gezien de complexiteit van antibioticaresistentie is het niet zo eenvoudig om te weten welke medicijnen ze moeten voorschrijven en wanneer.Infectiepreventie- en controlemaatregelen zijn ook in ziekenhuizen van vitaal belang. Hoewel strikte regels voor het gebruik van antibiotica kunnen helpen voorkomen dat bacteriën resistent worden in het ziekenhuis zelf, zijn sommige patiënten al besmet met resistente bacteriën wanneer ze in het ziekenhuis aankomen. En het is cruciaal dat deze resistente bacteriën niemand anders besmetten. De uitvoering van dergelijke maatregelen is echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, vooral in een regio die door geweld wordt getroffen.Empowerment van patiëntenEen van de grootste uitdagingen zijn de patiënten zelf, die vaak niet vertrouwd zijn met strikte protocollen. In veel landen in het Midden-Oosten verkopen apothekers antibiotica zonder voorschrift. Patiënten denken dat het niet uitmaakt wat voor antibiotica ze innemen. De rol van gezondheidspromotoren hierbij is van vitaal belang, zowel om patiënten te helpen de behandeling te begrijpen als om hen te helpen de nodige maatregelen voor infectiepreventie en -controle te aanvaarden. Want sommige maatregelen kunnen vrij drastisch lijken, zoals de isolatie van een patiënt bijvoorbeeld. We merken dat veel patiënten na het bijwonen van onze sessies hun situatie anders benaderen en die info zelf zullen doorgeven aan andere patiënten.Van belang voor iedereenNatuurlijk gaat antibioticaresistentie niet enkel de projecten van Artsen Zonder Grenzen aan, of zelfs maar ziekenhuizen in het algemeen. Artsen Zonder Grenzen kan slechts een klein deel van het probleem van antibioticaresistentie proberen aan te pakken. We hebben zeer weinig invloed op particuliere zorgverleners, die in veel landen het grootste deel van het gezondheidszorgsysteem uitmaken. Wat we proberen te doen is in alle projecten van Artsen Zonder Grenzen een groot verschil te maken, maar er is veel meer nodig om het probleem van antibioticaresistentie in zijn geheel aan te pakken. Maar ondanks de complexiteit van antibioticaresistentie en ondanks de vele uitdagingen waarvoor we staan, probeert Artsen Zonder Grenzen haar rol te spelen in de wereldwijde strijd tegen antibioticaresistentie en zet zij zich in om de komende jaren meer te doen. Antibiotica zijn voor onze patiënten en artsen te belangrijk om deze strijd te verliezen.