...

Om de werking van een trans-vetzuur (TVZ) te begrijpen, moeten we even teruggaan naar het begrip isomeer. Vetzuren zijn opgebouwd uit twee lange koolstofketens met, in het geval van onverzadigde vetzuren, dubbele bindingen. Ter hoogte van deze dubbele bindingen zijn twee configuraties mogelijk: 'cis' waarbij de twee waterstofatomen zich ruimtelijk gezien langs dezelfde zijde van de dubbele binding bevinden en 'trans' waarbij de twee waterstofatomen gekruist staan ten opzichte van de dubbele binding. De cis- en de trans-configuratie geven een andere vorm aan de molecule en beïnvloeden de fysiologische en biochemische eigenschappen ervan. Waar komen de trans-vetzuren vandaan? Hoewel de cis-vorm in de natuur de meest courante is, treft men ook trans-vormen aan, die afkomstig zijn uit de maag van herkauwers (koeien, schapen, geiten). Deze TVZ gaan over in de lichaamsvetten van deze dieren en worden vervolgens aangetroffen in het vlees of de melk. In Frankrijk zorgt deze natuurlijke bron voor het gros van de aanvoer van TVZ (ongeveer 50% via melkproducten en 12% via vlees), maar in Angelsaksische landen - en bij onze adolescenten - is de meerderheid van de TVZ eerder van industriële herkomst. Volgens een studie die werd uitgevoerd door de melkindustrie kan van de TVZ van natuurlijke oorsprong niet duidelijk gezegd worden dat ze verantwoordelijk zijn voor cardiovasculaire problemen, wat wel het geval is voor deze van industriële herkomst. Niet alle studies tonen dit verschil echter aan. De belangrijke aanvoer van TVZ via industriële voedingsmiddelen is een gevolg van de gedeeltelijke hydrogenering van meervoudig onverzadigde vetzuren: de dubbele bindingen worden vervangen door enkele door toevoeging van twee extra waterstofatomen. Dit proces heeft tot doel de fusietemperatuur te verhogen en de vetzuren minder gemakkelijk ranzig te doen worden als gevolg van een oxidatiereactie ter hoogte van de dubbele binding. Bovendien zetten deze behandelingen ook een deel van de onverzadigde cis-vetzuren om in trans-vetzuren. Deze TVZ, die op grote schaal worden gebruikt in de voedingsindustrie, zitten in een hele reeks voedingsmiddelen (margarine, gebakjes, koekjes, chips, pizza, bereide gerechten...). Bij het verwarmen (meer bepaald frituren) kunnen de cis-vetzuren eveneens worden omgezet in trans-vetzuren. Daarom is het beter om geen voedingsmiddelen te bakken met olie voor salades (olie die niet bedoeld is om te verwarmen) en moet men vermijden om pizza of taartdeeg te lang in de oven te plaatsen. Cardiovasculaire gevolgen TVZ worden gemetaboliseerd via dezelfde weg als de meervoudig onverzadigde vetzuren. De inname van een aanzienlijke hoeveelheid TVZ gaat er dus voor zorgen dat het organisme minder meervoudig onverzadigde vetzuren verbruikt. TVZ worden ook teruggevonden in de vrij circulerende lipiden en in de membraanfosfolipiden, waardoor de celmembranen verstijven en tal van metabole processen beïnvloed worden. Tal van studies hebben een verband aangetoond tussen een aanzienlijk verbruik van TVZ via de voeding en een toename van het risico op hart- en vaatziekten. Andere invloeden op de gezondheid Volgens meerdere studies die werden uitgevoerd bij zwangere en zogende vrouwen, gaat een belangrijk verbruik van TVZ vaak gepaard met een tekort aan essentiële meervoudig onverzadigde vetzuren, zowel bij de moeder als bij de zuigeling. TVZ gaan doorheen de placenta en komen ook in de moedermelk terecht. Bij deze pasgeborenen wordt een lager geboortegewicht en een kleinere hoofdomtrek vastgesteld. Bovendien kunnen hoge gehaltes aan TVZ het evenwicht aan essentiële vetzuren verstoren dat noodzakelijk is voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel van jonge kinderen. Het gebrek aan soepelheid van de celmembranen leidt ook tot wijzigingen in de transmembranale uitwisselingen waardoor wijzigingen ontstaan op het vlak van de cerebrale neurotransmitters, wat problemen in de hand werkt (depressie, autisme, schizofrenie...). Hetzelfde zou gelden voor insulineresistentie. Wetenschappers hebben een verband gemeld tussen hoge TVZ-gehaltes en de ontwikkeling van diabetes type 2. Niet alle wetenschappelijke studies tonen dit verband met zekerheid aan, maar het vermoeden wordt des te sterker bij het zien van de problemen die zich voordoen in populaties waar het verbruik van TVZ groot is. Aanbevelingen Algemeen genomen moet men er op letten het verbruik van voedingsmiddelen die rijk zijn aan TVZ van industriële oorsprong te beperken. In 2005 heeft de AFSSA (het Franse agentschap voor de voedselveiligheid) aanbevolen om deze vetten in voedingsmiddelen te beperken en hun gehalte op de verpakking te vermelden. Wat de verborgen vetten betreft (in gebak, taarten, koekjes, chocolade) zou de grens moeten vastgelegd worden op 1gr per100 gr of 100 ml eetbaar product en voor de zichtbare vetten op 0,5 procent voor de oliën en 1 procent voor de margarines. Bovendien werden er voorstellen geformuleerd om de diervoeding aan te passen om aldus het gehalte TVZ in de melk te verminderen. In België heeft het 'nationaal plan voeding en gezondheid 2006-2010' dezelfde aanbevelingen geformuleerd en in januari 2011 werd in het parlement van de Franse Gemeenschap een voorstel om het verbruik van TVZ te beperken unaniem goedgekeurd en ingediend bij de senaat.