...

Sinds 2017 monitort Sirius Insight de voortdurende evolutie van het apothekerslandschap in België. "In al die jaren stelden we grote variaties vast tussen regio's", zegt Karolien Sottiaux. "We stelden meerdere evoluties vast die toe te schrijven zijn aan de komst van nieuwe spelers, een nieuwe commerciële mindset in het management van apotheken en ten gevolge van nieuwe wetgeving." Een tendens die gaande is van bij het eerste onderzoek van Sirius Insight, is de afname van het aantal apotheken in ons land. In 2017 waren er dat nog 5.113, vorig jaar 4.951. Het aantal apotheken dat ook effectief open is, daalde in deze periode van 4.943 tot 4.658. Sinds 2020 is er sprake van een afname van 2% van het totaal aantal apotheken en van 3,1% van de apotheken die ook effectief toegankelijk zijn voor de patiënten. Drie factoren liggen aan de basis van deze afname: een aanzienlijk aantal tijdelijk gesloten apotheken, de impact van fusies en de tijdelijke sluiting van een apotheek die vaak leidt tot permanente sluiting. De densiteit van apotheken ligt beduidend hoger in Wallonië (4,4 apotheken per 10.000 inwoners) dan in Vlaanderen (3,7 apotheken per 10.000 inwoners). Brussel bevindt zich ergens in het midden met 4,2 apotheken per 10.000 inwoners. Het nationaal gemiddelde is vier apotheken per 10.000 inwoners. Met bijna 4,8 apotheken per 10.000 inwoners is de provincie Luik met voorsprong de provincie met het hoogste aantal apotheken. Ook Henegouwen scoort hoog, terwijl de provincies Antwerpen en Limburg een relatief laag aantal apotheken tellen. De Vlaamse gemeente met het hoogste aantal apotheken per 10.000 inwoners is - met voorsprong - Knokke-Heist (7,1) gevolgd door Blankenberge (6,3) en Lo-Reninge (6,2). In Wallonië zou Knokke-Heist daarmee de top drie niet hebben gehaald: Fexhe-le-Haut-Clocher (8,8), Trois-Ponts (7,9) en Momignies (7,6) scoren duidelijk hoger. In Brussel staat Sint-Gillis aan de kop (5,7). Aan het andere eind van het spectrum bevinden zich in Vlaanderen Moerbeke (1,5), De Pinte (1,8) en Ravels (1,9). Bijna een kwart van de Belgische apotheken (23%) maakt deel uit van een groep. In Wallonië (32%) is de concentratie van apotheken sterker dan in Brussel (21%) en Vlaanderen (17%). In de provincie Luxemburg maakt maar liefst 40% van de apotheken deel uit van een groep. Ook de provincies Luik ( 39%), Waals-Brabant 34%) en Namen (32%) scoren erg hoog. West-Vlaanderen (10%) is de provincie waar het minst groepsvorming is. Ook andere Vlaamse provincies als Limburg (13%) en Vlaams-Brabant (14%) scoren hier laag. 4.658 apotheken voor een totale bevolking van 11,82 miljoen Belgen betekent dat elke apotheek een potentieel heeft van gemiddeld ongeveer 2.500 patiënten. Onderzoek van Sirius leert dat er grote verschillen bestaan tussen regio's en streken wanneer het potentieel van een apotheek wordt bekeken. Opmerkelijk is dat bijna de helft van de Belgische apotheken (48%) een laag potentieel heeft. In Wallonië en Brussel ligt dat met 58% een pak hoger dan in Vlaanderen (40%). Op nationaal vlak heeft iets meer dan een derde van de apotheken (37%) een hoog potentieel. Opnieuw zijn de regionale verschillen groot: 41% in Vlaanderen tegenover ongeveer een kwart in Wallonië (25%) en Brussel (26%). In de provincies Limburg, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Luxemburg heeft meer dan de helft van de apotheken een hoog potentieel. In Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen, Henegouwen, Namen, Luik en Brussel schommelt dat tussen 15 en 20%. Een hoger potentieel kan worden bereikt door fusies of door de verhuis naar een andere - beter gelegen - locatie. De regels voor herlocatie en fusie van apotheken zijn vastgelegd in een Koninklijk Besluit uit 2022. Zo moeten apotheken die betrokken zijn bij een samensmelting gevestigd zijn in dezelfde of een aangrenzende gemeente. Ook bij een relocatie naar een zone met te weinig apotheken zijn er bepaalde regels in acht te nemen. Sinds 2020 werden er 481 aanvragen voor relocatie ingediend. Een piek aan aanvragen werd vastgesteld in 2021, niet toevallig het jaar voordat het nieuwe en strengere KB in voege kwam. Wanneer een apothekersgroep een aanvraag indient, gaat het in 44% van de gevallen over een nieuwe fusie. Door nabijgelegen apotheken in de groep op te nemen, stijgt meteen het marktpotentieel en is er bovendien een beschermingsperiode van tien jaar. Amper in 3% van de gevallen hebben de aanvragen van groepen betrekking op een zone met te weinig apotheken. Ze laten hier dus grote opportuniteiten liggen. Wanneer een individuele officina een aanvraag indient, gaat het in meer dan de helft van de gevallen (52%) om een relocatie in de onmiddellijke omgeving van de bestaande apotheek. Voor zelfstandige officina's is patiëntentrouw geen loos begrip. Ook bij een verhuis blijven ze graag in de buurt waar de apotheek oorspronkelijk gevestigd was. Wanneer een apotheek naar een verder gelegen plaats wil verhuizen, moet eerst worden nagegaan of er voor die zone geen verbod geldt door eerdere verhuizingen of fusies. In 2024 was 7% van het Belgische grondgebied zo geblokkeerd als beschermde zone. Dit is vooral een stedelijk fenomeen. In Brussel is 76% van het grondgebied geblokkeerd. Maar ook Luik (71%), Charleroi (53%), Antwerpen (36%) en Gent (34%) scoren beduidend hoger dan het nationaal gemiddelde.