De rol van psilocybine bij de behandeling van alcoholverslaving

Psilocybine, MDMA, LSD, esketamine... Sinds de jaren 2000 wordt er terug onderzoek naar psychedelica gedaan om te evalueren of ze doeltreffend zijn bij diverse indicaties, vooral psychiatrische. Het onderzoek in UVC Brugmann kadert in deze trend. "De keuze voor een behandeling met psychedelische stoffen komt voort uit de nood om ons therapeutische arsenaal verder te ontwikkelen, om zo mensen te helpen die kampen met ernstige alcoholverslaving", benadrukt dr. Catherine Hanak, kliniekhoofd en verslavingsdeskundige. Er bestaan medicamenteuze en psychotherapeutische behandelingen, maar die zijn niet altijd effectief om het risico op herval te vermijden. Het is geweldig moeilijk om de goede voornemens van controle of onthouding op lange termijn vol te houden, omdat de onderliggende mechanismen van de verslaving aanwezig blijven en makkelijk weer de kop kunnen opsteken bij persoonlijke, sociale of familiale stress." De afdeling verslavingszorg van het UVC Brugmann kent een lange traditie van klinisch onderzoek. "In de afgelopen jaren hebben we een reeks preventiestrategieën getest om een terugval bij stoornissen door alcoholgebruik te vermijden: neurofeedback, transcraniële gelijkstroomstimulatie (tDCS), medicatie (baclofen, acamprosaat...) en mindfulnessmeditatie. Het testen van psychedelische medicijnen sluit direct aan bij dit onderzoek", geeft de psychiater aan. De studie die Laetitia Vanderijst (psychologe met een FWO-beurs van de ULB) uitvoerde als onderdeel van haar doctoraatsthesis, is onder meer gebaseerd op de veelbelovende resultaten van een Amerikaanse studie.(*) Daarin ondergingen 95 deelnemers die leden aan een alcoholstoornis een psilocybinegeassisteerde psychotherapie. Waarom psilocybine en geen LSD? "LSD heeft een langere werkingsduur (12-15 uur) dan psilocybine (5-7 uur) en bovendien is er het stigma dat met LSD geassocieerd wordt, wat niet geldt voor psilocybine. Het is dus makkelijker om protocollen met deze stof in te dienen bij de ethische commissie", preciseert de onderzoekster. Na meer dan een jaar van administratieve procedures (ethische commissie, FAGG, apotheekaccreditatie, ...) ging het team van de afdeling alcohologie in maart 2024 aan het werk. In deze gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde studie (RCT), die twee jaar moet duren, wordt de psilocybinegeassisteerde therapie opgenomen in een vier weken durende ontwenningskuur in de kliniek. Het team test de werkzaamheid van een hoge dosis psilocybine (30 mg) tegenover een lage dosis (placebogroep). "We gebruiken psilocybine die geëxtraheerd is uit hallucinogene paddenstoelen en in capsulevorm wordt verpakt door een Canadees bedrijf. Onze apotheek moest toestemming krijgen om psilocybine te importeren en te stockeren, want momenteel wordt het beschouwd als een verdovend middel zonder bekend therapeutisch gebruik", legt de promovendus uit. De therapie verloopt in drie fasen. Het begint met voorbereidende sessies (zonder substanties) waarin de deelnemer de twee therapeuten leert kennen. Zij zullen het hele proces begeleiden en trachten een therapeutische band op te bouwen. Ze informeren zich over het verleden van de patiënt en zijn geschiedenis met alcohol, en geven toelichting over de mogelijke effecten van psychedelica... De sessie waarin wordt overgegaan tot het toedienen van psilocybine vindt plaats in een ruimte die is ingericht volgens de normen van de psychedelische geneeskunde (muziek, kleuren, decoratie, ontspannen sfeer). De therapeuten blijven gedurende de hele sessie (die vijf tot zeven uur duurt) aanwezig, om zich te vergewissen van het fysieke en psychologische welzijn van de patiënt. "Ze ondersteunen de patiënten wanneer ze zich angstig of paniekerig voelen, maar treden daarbij niet noodzakelijk in interactie. Het vergt veel klinische finesse om met die non-interventie en interventie om te gaan, omdat de deelnemers zich tijdens de sessie in een zeer kwetsbare toestand bevinden", benadrukt Laetitia Vanderijst. Tot slot eindigt de therapie met substantievrije integratiesessies: "Het doel daarvan is om de persoon te helpen om betekenis te geven aan wat hij net heeft ervaren en actieplannen voor concrete gedragsverandering op te stellen." Het team plant om 62 patiënten (tussen 21 en 64 jaar) te rekruteren. "Momenteel ondergingen vijf mensen de behandeling (hoge of lage dosis), met een medisch onderzoek naar de primaire klinische criteria, één maand na het einde van de behandeling. Het primaire klinische criterium is kijken of er een verandering in alcoholgebruik is en een impact op herval in de maand na de behandeling. We volgen hen zes maanden lang om een idee te krijgen van de effectiviteit van de behandeling op de middellange termijn. We evalueren ook andere criteria, zoals depressieve en angstsymptomen, die comorbide kunnen zijn met stoornissen in alcoholgebruik, of de hersenactiviteit die door middel van een EEG voor en na de sessie wordt geanalyseerd." Het team van UVC Brugmann zoekt nog steeds patiënten. Er zijn tal van selectiecriteria en contra-indicaties (bipolaire en psychotische stoornissen, voorgeschiedenis van epilepsie, beroerte of delirium tremens, recente PTSS, suïcidaal risico, ernstige hypertensie...). Een vragenlijst voor de preselectie is beschikbaar op aanvraag (laetitia.vanderijst@chu-brugmann.be). Naast het wetenschappelijke aspect is deze studie ook bedoeld om de ontwikkeling van een psychedelisch geassisteerde therapie in België te vergemakkelijken. "Het UVC Brugmann hoopt zich te positioneren als referentiecentrum. Zo zou binnenkort ook een nieuw protocol van psilocybinegeassisteerde therapie voor cocaïneverslaving van start moeten gaan", besluit Laetitia Vanderijst.