Een epidemie en bijhorende lockdown, het doet iets met een bevolking en dat inspireerde menig onderzoeker. De afgelopen maanden werden heel wat covid-19-gerelateerde enquêtes, studies, rapporten, barometers... opgestart en evenveel resultaten gepubliceerd. Een selectie.
...
Het uitbreken van de covid-19-pandemie leidde wereldwijd tot maatregelen zoals fysiek afstand houden en zo veel mogelijk thuis blijven. Door de incubatietijd en het verloop van covid-19, wordt de impact van overheidsmaatregelen pas meerdere dagen later zichtbaar in aantal hospitalisaties en opnames in intensieve zorgen. Om te achterhalen hoe burgers de adviezen opvolgen, lanceert de Universiteit Antwerpen met medewerking van KU Leuven en Universiteit Hasselt 'de grote coronastudie'. Al meer dan tien weken roepen wetenschappers elke dinsdag op om massaal deel te nemen aan de grootschalige bevraging. Heel wat vragen komen week na week terug om evoluties in kaart te brengen. Voorbije bevragingen leren o. m. dat een meerderheid van deelnemers die een covid-19-diagnose kregen sterk vermoedt of zeker weet dat ze de infectie op het werk opliepen. 24 procent duidt het eigen huishouden aan als infectiebron, 10 procent een winkel. Onder de mensen die het virus op het werk opliepen, zijn een groot aantal actief in de zorgsector. Begin mei had 8,4% van de zorgverleners in Belgische ziekenhuizen antilichamen tegen SARS-CoV-2, zo blijkt uit een onderzoek van het Belgisch instituut voor gezondheid Sciensano en het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG). De instituten namen 785 bloedstalen af van zorgverstrekkers representatief voor de Belgische ziekenhuizen. Meer dan negen op de tien deelnemers die positief testten voor antilichamen, maakten melding van ten minste één symptoom van covid-19 sinds het begin van de epidemie. Vergeleken met de gezonde, volwassen bevolking (4,3% antilichamen zoals bleek uit een eerdere studie van Sciensano in samenwerking met het Rode Kruis-Vlaanderen en le Service du Sang) blijken dus bijna dubbel zoveel zorgverleners antilichamen te hebben tegen het coronavirus. Sciensano en het ITG blijven deze zorgverleners tot eind september 2020 opvolgen. Nieuwsgierig naar het aantal besmettingen onder zelfstandige zorgverleners, organiseerden Artsenkrant en de Apotheker in april een online bevraging bij hun lezers. Enkel wie dacht besmet te zijn, werd verzocht de vragen in te vullen. Dat deden 230 artsen (47% huisartsen, 48% specialisten en 5% artsen in opleiding). Van die 230 respondenten kon uiteindelijk slechts 54% zich laten testen om uit te maken of de symptomen wel degelijk toe te schrijven waren aan covid-19. Stopten ze ook met werken? Neen. Van de 230 artsen die antwoordden, bleef iets meer dan de helft (58%) aan de slag. Dezelfde vragenlijst werd ook verspreid onder officina- en ziekenhuisapothekers. Daaruit bleek dat 93 apothekers vermoedden dat ze besmet zijn met het coronavirus. Dat werd bij 29 apothekers (31%) bevestigd door een test. 64 apothekers (69%) werden niet getest. 65 apothekers (70%) werkten gewoon door. Willen of kunnen (door)werken is een ding, dat veilig doen met voldoende beschermingsmateriaal hebben is een ander. Al vroeg in de crisis luidden huisartsen de alarmbel over onvoldoende maskers en schorten om zich te beschermen. Verscheidene organisaties in de eerste lijn nemen het initiatief voor de 'covid-19-eerstelijnbarometer', om de werkbelasting van de zorgverleners in kaart te brengen, de incidentie van covid-19 op het terrein, en de zeer lokale behoeften aan beschermend materiaal. De monitor brengt de situatie van huisartsen in beeld (inclusief de triageposten en woonzorgcentra die ze coördineren), alsook die van apothekers, thuisverpleegkundigen en vroedvrouwen. Naast het aantal besmettingen, en de noden op het terrein, gaat een derde voorname onderzoekslijn met betrekking tot de zorgsector uit naar de men tale druk waar zorgverleners tijdens deze epidemie nog meer mee geconfronteerd worden. Om hen psychosociaal te ondersteunen lanceerde een consortium onder leiding van Zorgnet-Icuro het online hulpverleningsplatform dezorgsamen.be. Om die hulpverlening zo goed mogelijk af te stemmen op de vraag, wordt maandelijks een online bevraging georganiseerd: de ZorgSamen-barometer. De tweede barometer van mei jl. (3.298 deelnemers) peilde specifiek naar schuldgevoelens. Wat blijkt? 36% van de zorgmedewerkers zegt zich erg schuldig te voelen omdat ze hun werk niet in normale omstandigheden kunnen doen. Daarnaast kampt een op de drie met een schuldgevoel dat ze het virus misschien overdragen naar de eigen familie. Eén op de vijf zegt dat het onvoldoende kunnen bijdragen aan het beheersen van de pandemie op hen weegt. De overheidsmaatregelen die ons land nam mogen dan wel stap voor stap versoepeld worden, de invloed op tijdsstructuren, routines, sociale contacten en de scheiding tussen levenssferen,... was (en is) nog steeds groot. De VUB liet zo'n 660 Belgen de afgelopen maanden een dagboek bijhouden. De meeste respondenten werkten van thuis uit en ongeveer 2/3 van de respondenten gaf aan dat de crisis een grote invloed heeft op hun werk. Tot zover de voornaamste gelijkenissen tussen mannen en vrouwen. Zo blijken vrouwen een halfuur langer per dag bezig te zijn met huishoudelijk werk en de zorg voor kinderen. Mannen hebben een uur per dag meer vrije tijd. Vrouwen blijken ook een grotere tijdsdruk te ervaren dan hun wederhelft. Uit een andere studie van diezelfde universiteit samen met het UZ Brussel, blijkt dat het gebrek aan dagstructuur tijdens de crisis het alcoholgebruik doet stijgen. Vooral dan bij jongeren, mensen met jonge kinderen in huis en technisch werklozen neemt de alcoholconsumptie toe in vergelijking met pre-coronatijden. Van de mensen die geen alcohol gebruikten voor de maatregelen (1.389 respondenten) is 15% tijdens de crisis beginnen te drinken. De omgekeerde beweging doet zich evenwel ook voor: van diegenen die voorheen wel alcohol dronken (2.243 respondenten), stopte 15%. Nog een gezonde tendens: 58% van de mensen die niet- sportief actief waren voor corona, geeft aan nu meer te sporten, zo toont onderzoek aan van het Onderzoeksplatform Sport van de Vlaamse overheid bij 15.000 Vlamingen. Uit diezelfde studie blijkt verder dat 66% van de laagopgeleiden die voor de lockdown niet sportten, nu ook meer beweegt. Het mag niet verbazen dat al deze corona- onderzoeken extra inspanningen vergen van academici. U raadt het al: ook daarover loopt een onderzoek, de zogenaamde 'acade-covid-studie'. Een initiatief van de VUB, samen met de Universiteit Antwerpen en de Universiteit Gent, naar de druk die wetenschappers door de coronacrisis ondervinden, en de gevolgen voor (lopend) onderzoek.