'Fase 3-studies zijn groter dan ooit'

De moderator stak van wal met een vraag over het vertrouwen in het vaccin. Als we recente peilingen mogen geloven, is dat vertrouwen zowel bij artsen als bij de bevolking voor verbetering vatbaar. Prof. Van Damme komt terug op de lezing die hij eerder op de avond gegeven heeft: "We moeten wijzen op de wetenschappelijkheid en het professionalisme waarmee de studies rond het vaccin worden opgezet en uitgevoerd. Daarbij wijken we niet af van de werkwijze die we de voorbije 30 jaar gevolgd hebben. De fase 3-studies omvatten veel meer deelnemers dan voordien, soms tot 60.000 personen." Dokter De Gauquier weet dat ook de overheid hier haar taak opneemt: "In de schoot van de overheid is een task- force opgericht die de vaccinatiestrategie coördineert. Daarbinnen bestaat er een cel Communicatie en maatschappelijk debat, die de opdracht heeft zowel de bevolking als de zorgverleners te informeren, om twijfels weg te nemen. Ik denk dat echte 'anti-vaxxers' onder de zorgverleners een marge vormen. Terughoudendheid heeft in de beroepsgroep vooral te maken met niet goed geïnformeerd zijn." Dat het werk zo snel opschiet, verklaart Pierre Van Damme met cijfers uit zijn eigen centrum: "Op verschillende niveaus zijn lopende projecten tussen haakjes geplaatst om voorrang te verlenen aan het vaccin tegen covid-19. Als men bij ons in normale omstandigheden in het voorjaar een fase 1-studie besteld had, dan zou die aangevat zijn eind 2021. Maar deze lente hebben we meteen de handen uit de mouwen gestoken. Dat is dus een winst van meer dan een jaar." Wat gegevens over de veiligheid op langere termijn betreft, wijst hij erop dat men de gevaccineerde personen uit fase 3-studies gedurende tien jaar zou kunnen volgen vóór men conclusies trekt. Dat betekent wel dat er gedurende tien jaar niet kan worden gevaccineerd buiten de onderzochte populatie, en dat we de huidige distantiëringsmaatregelen al die tijd moeten handhaven. "We maken hier een keuze op basis van een berekend risico. We weten hoe dan ook al heel veel op het ogenblik dat het vaccin op de markt komt. En verder zullen zowel de overheid als de producenten en gezondheidsinstellingen de veiligheid blijven monitoren", weet de Antwerpse vaccinoloog. Momenteel is er niets bekend over de beschermingsduur van het vaccin. Wat als die teleurstellend uitvalt? "Dan moeten we herhalingsvaccinatie toepassen, zoals we dat doen met griep", antwoordt Kristel De Gauquier. Pierre Van Damme tempert de bezorgdheid met een optimistische noot: "Van alle andere vaccins waarover we nu beschikken, wisten we aanvankelijk ook niet hoelang ze zouden beschermen. Met het vaccin tegen hepatitis B dienden we oorspronkelijk om de vijf jaar een herhalingsvaccin toe. Toen bleek dat niet nodig, en verlengden we de termijn tot tien jaar. Ook dat bleek dan weer niet nodig. We moeten dus bouwen op voortschrijdend inzicht, via de follow-up van gevaccineerde personen." Europa heeft een globaal volume van bijna één miljard vaccindosissen besteld bij zes verschillende producenten, die momenteel hun fase 3-studies afronden of opstarten. België besliste om in vier van die overeenkomsten mee te stappen. Er zijn verdeelsleutels afgesproken, proportioneel met het aantal bewoners in ieder land. Kristel De Gauquier benadrukt dat de beschikbare vaccins zullen verdeeld worden naar alle deelnemende landen tegelijk, zodat geen enkel land gediscrimineerd wordt. Vaccins worden momenteel ontwikkeld op verschillende platformen: mRNA-vaccins, virale-vectorvaccins, vaccins op basis van het virus of fragmenten daarvan. Is er één dat meer kans maakt op doeltreffendheid dan de andere? Pierre Van Damme bekijkt dat anders: "We hebben er goed aan gedaan al die platformen aan te spreken om onze kansen op een bruikbaar vaccin te optimaliseren. In de zomer dachten we nog: we mogen blij zijn als we er één of twee hebben die werken. Vandaag tellen we elf goede kandidaten. We zullen die allemaal - en nog een aantal extra - nodig hebben om de wereld van vaccins te voorzien." Sommige vaccins moeten op zeer lage temperatuur bewaard worden. Is het dan denkbaar dat we op termijn een vaccin tegen covid-19 kunnen gaan halen bij de huisarts, zoals voor de griepprik? Prof. Van Damme: "Er wordt momenteel een plan uitgewerkt, dat rekening houdt met prioriteiten en met het tempo waaraan de vaccins ter beschikking komen. Op basis van deze criteria zullen we die vaccinatoren inschakelen die een bepaalde doelgroep het efficiëntst bereiken. Maar ik kan u verzekeren dat alle vaccinatoren zullen worden ingeschakeld. Ook de huisarts krijgt een rol binnen dat scenario." De voorspelling is dat de uitrol van het vaccinatieplan vanaf januari 2021 ongeveer een jaar in beslag zal nemen.