Honing als topische behandeling van blessures?

Honing bevat zeer veel suiker en vormt dan ook een hyperosmolair midden, dat antimicrobiële eigenschappen heeft. Honing bevat ook stoffen die de groei van bacteriën remmen, zoals waterstofperoxide. Door zijn viscositeit en hygroscopische eigenschappen kan honing homogeen op de wondbodem worden uitgesmeerd, waardoor een omgeving wordt gegenereerd die bevorderlijk is voor heling van de weefsels", vat de Revue médicale suisse (2010; 246) samen. Het best wordt daarvoor honing gebruikt waartegen bacteriën niet gemakkelijk resistent worden. Er moeten nog grootschalige klinische studies worden uitgevoerd, maar de interesse is er alvast. Veel gevalsbeschrijvingen prijzen de voordelen van medicinale honing aan, vooral bij wondheling (1). Op het 21ste congres voor Nutri- en Fytotherapie (2) heeft prof. Kasper Münstedt, gynaecoloog aan het Ortenau Klinikum (Duitsland), gesproken over apitherapie en met name over het gebruik van honing bij de behandeling van wonden, brandwonden, diabetische voetulcera, .. Hij verwees daarbij naar verschillende systematische overzichtsartikels, waaronder dat van de Cochrane-groep (3), die de effecten van honing op de heling van acute (brandwonde, huidscheur,...) en/of chronische wonden (veneuze ulcera, diabetische voet,...) heeft vergeleken met die van andere verbanden en topische behandelingen. "Het is moeilijk algemene conclusies te trekken over de effecten van honing bij de topische behandeling van wonden, maar honing blijkt wonden die niet over de hele dikte van de huid reiken, sneller te genezen (vier tot vijf dagen sneller) dan de conventionele behandelingen (polyurethaanfilm, paraffinegaas of gaas geïmpregneerd met soframycine, steriel smeersel of bloot laten van de brandwonde; de bewijskracht versus zilversulfadiazine is echter zeer beperkt) en blijkt geïnfecteerde postoperatieve wonden sneller te genezen dan antiseptica en gaas", vatten de auteurs samen. Maar gezien de heterogeniteit van de studies kunnen ze er moeilijk algemene conclusies uit trekken. Honing in combinatie met de standaardzorg blijkt veilig en doeltreffend te zijn bij de behandeling van diabetische voetletsels. Een meta-analyse heeft aangetoond dat een verband met honing het wondtoilet, de heling en de eliminatie van bacteriën versnelt en het percentage wondheling en eliminatie van bacteriën tijdens de eerste week of de eerste twee weken verhoogt. "Verder onderzoek is wenselijk om die resultaten te bevestigen. In voorkomend geval zou honing dan op grotere schaal kunnen worden gebruikt", denken de auteurs (4). Een systematische review heeft de effecten van honing bij de heling van brandwonden vergeleken met die van een verband met zilversulfadiazine. De belangrijkste eindpunten waren de tijd tot heling en het aantal geïnfecteerde wonden dat steriel was geworden. Er was een statistisch significant verschil tussen de twee groepen in het voordeel van honing. Volgens de beschikbare gegevens verloopt de heling van brandwonden beter met een verband met honing dan met zilversulfadiazine. De verlichting van de pijn daarentegen was vergelijkbaar met de twee behandelingen. Toch concluderen de auteurs dat systematisch gebruik van honing in de klinische praktijk niet gewettigd is bij gebrek aan goede bewijzen (5). Ondanks meerdere studies, systematische reviews en meta-analyses wordt honing niet geschikt geacht voor de profylaxe en de behandeling van ontsteking van het mondslijmvlies als gevolg van radio- of chemotherapie (richtlijnen voor ondersteunende oncologische zorg). Karsten Münstedt en collegae hebben 17 gerandomiseerde studies bij patiënten die radiotherapie of radio- plus chemotherapie hadden gekregen wegens hoofd- en halskanker, tegen het licht gehouden. Resultaten? "Gewone honing kan doeltreffend zijn bij de profylaxe en de behandeling van mucositis van de mond door radio- en chemotherapie. Honing van Manuka zou niet zo goed zijn als eerst werd gedacht. Het is dan ook niet aan te raden die dure honing te gebruiken. De patiënten krijgen de raad honing bij de plaatselijke imker te kopen. Het type honing zou een verklaring kunnen vormen voor de uiteenlopende resultaten van de studies ter zake", zei prof. Münstedt (6). In 2020 hebben de Multinational Association of Supportive Care in Cancer en de International Society of Oral Oncology (MASCC/ISOO) hun richtlijnen voor de behandeling van mucositis van de mond geüpdatet. Die update is het resultaat van een systematisch literatuuroverzicht van de verschillende behandelingen voor ontsteking van het mondslijmvlies en met name behandelingen op basis van honing, planten, stoffen die de speekselsecretie stimuleren, en probiotica. De richtlijnen geven een positief advies voor honing (topische en systemische toediening samen), maar niet voor kauwgom. Verder onderzoek is wenselijk om het potentieel van andere interventies te evalueren (7). "Ik denk dat apitherapie interessant is en zou moeten worden overwogen als er geen andere mogelijkheid is", onderstreepte de Duitse specialist, maar hij waarschuwde ook voor niet-rationele praktijken.