...

De kankerbehandeling in kwestie is de CAR-T-celtherapie, een vorm van immunotherapie die enkele jaren geleden beschikbaar kwam.Bij de CAR-T-celtherapie worden cytotoxische T-lymfocyten (killer T-cells) bij de patiënt afgenomen. Ze worden vervolgens genetisch gemanipuleerd om een receptor uit te drukken die een antigeen van de tumor herkent. Bij contact met het tumorantigeen worden de T-lymfocyten geactiveerd en doden de tumorcellen.CAR staat voor ' chimeric antigen receptor'. De receptor wordt als chimerisch bestempeld omdat hij een dubbele functie heeft: het antigeen binden en, na de binding, de T-lymfocyt activeren. CAR-T-celtherapie wordt momenteel gebruikt bij verschillende hematologische kankers.Op naar hiv? Eigenlijk is het andersom. De CAR-T-celtherapie werd al uitgetest als behandeling voor de hiv-infectie lang voor ze een kankerbehandeling werd. Maar op het virus schampte ze af, wat alles te maken heeft met het potentieel van de hiv-oppervlakteproteïne om snel te muteren, zodat de genetisch omgebouwde T-lymfocyten ze niet langer herkennen.Onderzoekers hebben nu geprobeerd om de zaken voor het virus een stuk moeilijker te maken, door de T-lymfocyten niet één, maar twee chimerische antigeenreceptoren aan de hand te doen. Men spreekt van duoCAR-T-cellen.De eerste resultaten met deze nieuwe behandeling zijn alvast hoopgevend. In vitro slaagden de duoCAR-T-cellen erin om met hiv geïnfecteerde T-lymfocyten efficiënt te vernietigen. Hetzelfde team spoot gelijktijdig hiv en duoCAR-T-cellen in bij muizen met een gehumaniseerd immuunsysteem - gehumaniseerd, omdat muizen anders niet vatbaar zijn voor het hiv. Eén week later was er bij vijf van de zes muizen geen hiv in de milt te bespeuren. De gemiddelde virale lading was met 97,5% gedaald.Zodoende zijn klinische studies aan de beurt. Onderzoekers hopen volgend jaar een kleine studie op te starten met hiv-patiënten. De patiënten zouden stoppen met hun anti-retrovirale behandeling en in de plaats daarvan duoCAR-T-cellen krijgen. Het verhoopte eindpunt is dat de onderdrukking van het virus gehandhaafd blijft.Ook als dat lukt, bestaat er twijfel over de werkbaarheid van de behandeling. Hebben antiretrovirale middelen bijwerkingen, dan is dat toch ook het geval met CAR-T-celtherapie.Eén van de risico's is het cytokinesyndroom, waarbij een massale inflammatoire reactie op gang komt. Bovendien wordt CAR-T-celtherapie voorafgegaan door een chemotherapie, om het immuunsysteem van de patiënt te onderdrukken en de CAR-T-lymfocyten de kans te bieden hun maximale effect te bereiken. De vraag is of dit voor hiv-patiënten niet belastender zal blijken dan het vooruitzicht van een levenslange behandeling met retrovirale middelen. Bij kankerpatiënten is CAR-T-celtherapie vaak de hoopvolste optie.Onderzoekers laten alvast niets aan het toeval over. In de dierexperimenten hadden ze niet alleen de cytotoxische T-lymfocyten (CD8-cellen) met CARs bewerkt, maar ook de T-helpercellen (CD4-cellen). Deze laatste categorie cellen zijn het favoriete doelwit van het hiv. Gebleken is dat het inbouwen van CARs hen bijzonder resistent maakt tegen het virus.