...

In Europa worden nog niet zoveel opiaten voorgeschreven als in de Verenigde Staten, maar de situatie wordt toch alarmerend, wat economische en sociale gevolgen heeft. Vorsers van het I3 h (Institute for Interdisciplinary Innovation in Healthcare, ULB) hebben het misbruik van opiaten in Europa en met name in Frankrijk in kaart gebracht1. "Het is belangrijk het verband te onderzoeken tussen de sociaaleconomische toestand en het gebruik van opiaten. Op grond daarvan kunnen politici een geschikte reglementering uitvaardigen om de geneesmiddelenbewaking te verbeteren, verslaving aan te pakken en de meest kwetsbare groepen te beschermen. Met zo'n onderzoek kan je ook de impact van nieuwe reglementeringen voorspellen", zeggen ze. "We hebben onze analyses gebaseerd op de bestaande literatuur. Het is een omstreden onderwerp, maar sommige artikels wijzen erop dat mensen die in ongunstige sociaaleconomische omstandigheden leven, meer receptplichtige opiaten gebruiken. Op grond van die literatuur hebben we vijf variabelen geselecteerd: de armoedegraad, de werkloosheid, de bevolkingsdichtheid, het scholingsniveau en de leeftijd", legt een van de auteurs, Ilaria Natali (I3 h, Centre de recherche Ecares), uit. Uitgaande van de gegevensbank OpenHealth heeft de groep de invloed van die sociaaleconomische indicatoren op de verkoop van opioïde pijnstillers in 94 Franse departementen tussen 2008 en 2017 onderzocht. Armoede correleert significant met het gebruik van opioïde pijnstillers. "We hebben vastgesteld dat als de armoedegraad met 1% stijgt, de consumptie van voorgeschreven opiaten met gemiddeld 10% toeneemt. Dat 'gemiddelde' betreft zowel de departementen als de werkzame stoffen. Mensen van middelbare leeftijd (40-59 jaar) gebruiken meer dan andere leeftijdsgroepen. Er worden vaker opiaten gebruikt in landelijke dan in stedelijke gebieden. En er bestaat een positieve correlatie tussen een basisopleidingsniveau en de consumptie van receptplichtige opiaten. Die gegevens zijn vergelijkbaar met die van de Verenigde Staten." "Dat is een belangrijke bevinding. Toen we met onze analyse zijn begonnen, dachten we dat er verschillen zouden zijn tussen Frankrijk en de Verenigde Staten op sociaal en economisch vlak en specifiek wat het gezondheidszorgstelsel betreft. Uiteindelijk blijkt echter dat de variabelen die de consumptie van receptplichtige opiaten in de Verenigde Staten bepalen, ook relevant zijn in Frankrijk", merkte ze op. De vorsers hebben echter geen significante correlatie gevonden tussen werkloosheid en de consumptie van opiaten. Waarschijnlijk omdat het socialezekerheidsstelsel in Frankrijk vrij goed georganiseerd is en omdat werklozen er beter worden beschermd dan in de Verenigde Staten. De groep van I3 h heeft vastgesteld dat in Frankrijk meestal lichte opiaten worden gebruikt, vooral codeïne en tramadol. "Tussen 2008 en 2017 is de consumptie van die twee geneesmiddelen gestegen (codeïne + 45%, tramadol + 22%). In de categorie van de krachtige opiaten blijft de consumptie van fentanyl transdermaal constant (ook al is die hoog) en is de consumptie van oxycodon spectaculair gestegen (+ 256%). Gezien die verontrustende tendens hebben de Franse overheden in juli 2017 beslist om producten die codeïne bevatten, enkel nog af te leveren op voorschrift. En begin 2020 heeft de regering de periode van voorschrijven van tramadol verkort van 12 naar 3 maanden. De wet betreffende codeïne heeft geleid tot een significante daling van de verkoop. Volgens onze preliminaire resultaten is de verkoop minder gedaald in arme gebieden dan in rijkere departementen", aldus de economiste. De auteurs formuleren aanbevelingen met het oog op preventie. Volgens hun onderzoek lopen mensen van middelbare leeftijd en mensen met een lager scholingsniveau een risico. Die mensen zouden zorgvuldig moeten worden opgespoord en daarna gevolgd. Ze pleiten ook voor een intensievere geneesmiddelenbewaking in arme en landelijke gebieden en voor diensten die verslaving aanpakken. Volgens hen zou een combinatie van maatregelen om de economische vooruitzichten te verbeteren en de toegang tot opioïde geneesmiddelen strikt te controleren de schadelijke gevolgen van die pijnstillers sterk verminderen. "Die interventies zijn niet altijd gemakkelijk omdat ze tijd in beslag nemen en omdat er soms nieuwe wetten voor nodig zijn." Volgens Ilaria Natali moet ook de arts-patiëntrelatie verbeteren. "De artsen zouden meer belangstelling moeten hebben voor de omgeving van de patiënt en artsen en apothekers zouden de patiënten moeten waarschuwen voor de risico's van een langdurig gebruik van dergelijke pijnstillers en het risico op verslaving." "Vorige zomer werd een vragenlijst verstuurd naar de apothekers in Frankrijk. Tweederde verklaarde dat artsen vaak tot zeer vaak dergelijke geneesmiddelen voorschrijven", zegt de economiste en ze voegt eraan toe dat de opleiding van artsen en apothekers ter zake zou moeten verbeteren, maar dat publiciteit over die geneesmiddelen ook nuttig kan zijn. "Volgens Amerikaanse studies beïnvloedt publiciteit gericht op artsen hun voorschrijfgedrag. In een Franse studie zei 85% van de studenten geneeskunde dat ze het moeilijk hebben met de belangenconflicten die voortvloeien uit hun interacties met de farmaceutische industrie. Daarom moeten artsen en apothekers zich meer bewust worden van de mogelijke invloed van de farmaceutische industrie." In Frankrijk en in België is farmaceutische publiciteit strikt gereglementeerd. "In 2017 is de reglementering veranderd, waarna de uitgaven voor farmaceutische marketing in het hele land werden aangepast. Eerst van de apothekers naar de artsen aangezien codeïne enkel nog te verkrijgen is op voorschrift. De apothekers geven aan dat ze nu minder artsenbezoekers zien voor codeïne en tramadol. Ik zou willen zien hoe die marketing nu is gewijzigd, of de farmaceutische firma's zich nu veeleer richten op gemakkelijkere zones of zones waar de verkoop sterk is gedaald, bijvoorbeeld."