...

Volgens cijfers van Departement Zorg zijn er in 2022 in Vlaanderen 1.024 mensen overleden door suïcide. Daarbij spelen verschillende factoren een complex samenspel, waaronder psychologische kwetsbaarheden, genetische en (neuro)biologische factoren, sociale problemen en de toegang tot suïcidemiddelen en de afwezigheid van beschermende factoren. Om deze problematiek aan te pakken heeft het Vlaams Apothekers Netwerk (VAN) vorig jaar in samenwerking met het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP) en met steun van de Vlaamse Overheid, een online e-learning en praktische materialen voor apothekers en -assistenten gelanceerd. Daar leren ze om signalen van suïcidaliteit te herkennen, gesprekken te voeren met betrokkenen en hen door te verwijzen naar de juiste zorgverleners. Daarnaast worden ze getraind om patiënten te informeren over het veilig bewaren van medicatie en het tijdig retourneren van ongebruikte of vervallen medicijnen, zodat deze niet beschikbaar zijn tijdens crisissituaties. Marleen Haems, algemeen directeur bij het VAN, benadrukt de belangrijke rol van apothekers bij suïcidepreventie: "De apotheek is voor patiënten de toegangspoort tot medicatie. Er is wetenschappelijke evidentie dat wanneer bepaalde medicaties minder toegankelijk zijn, het aantal zelfmoordpogingen daalt. Apothekers spelen een belangrijke rol bij suïcidepreventie en kunnen daar een nog significanter aandeel in spelen. Mensen vertrouwen hun apotheker en stappen gemakkelijk binnen met een vraag. Er is een unieke laagdrempeligheid." Op basis van de feedback die het apothekersnetwerk van de deelnemers van de e-learning ontving, is besloten om een kwaliteitsbevorderend programma beschikbaar te stellen voor het organiseren van een lokaal medisch-farmaceutisch overleg (MFO) dat zich richt op suïcidepreventie. "Apothekers gaven na het doorlopen van de e-learning en het toepassen van de opgedane kennis in de praktijk aan dat ze behoefte hadden aan overleg met huisartsen", zegt Barbara Verboven, projectmanager bij VAN. "Ze voelen zich bezwaard om een patiënt naar de huisarts door te sturen en weten niet precies wat een arts van hen als apotheker binnen het preventieplaatje verwacht. Daarnaast merken we dat huisartsen vaak niet beseffen welke rol apothekers kunnen spelen bij suïcidepreventie." Verboven: "Naast het misbruik van geneesmiddelen bij een suïcidepoging, worden ook heel wat suïcidale patiënten behandeld met medicatie voor gerelateerde mentale aandoeningen. Van bepaalde geneesmiddelen is bekend dat ze kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op suïcidale gedachten, andere middelen zijn dan weer gecontra-indiceerd bij een historiek van suïcidaliteit. Daarom is het van belang dat een apotheker inschat of de aflevering veilig is en de patiënt de nodige informatie krijgt aangepast aan de persoonlijke situatie. Het is van belang dat zorgverstrekkers dezelfde informatie brengen en er afspraken gemaakt worden over wie welke informatie geeft en op welke manier. Bijvoorbeeld: welke acties worden wel of niet verwacht in de apotheek? Die vragen kunnen worden beantwoord aan de hand van een multidisciplinair overleg tussen apothekers en huisartsen." Tijdens een MFO kunnen volgens Verboven verschillende afspraken gemaakt worden. "Het is mogelijk dat huisartsen en apothekers beslissen om regelmatig samen te komen om specifieke risicovolle patiënten te bespreken. Daarnaast kunnen ze afspraken maken hoe en wanneer ze elkaar informeren indien een patiënt suïcidale gedachten heeft en wie wat op welke manier aan de patiënt vertelt", zegt Verboven. "Hoe de samenwerking wordt ingevuld moet lokaal worden bepaald, omdat de problematiek van suïcide zich niet overal in Vlaanderen hetzelfde uitdrukt." Sinds enkele jaren zijn apotheken verplicht om een aparte ruimte te hebben waar patiënten zich kunnen laten vaccineren of vertrouwelijke gesprekken kunnen voeren. "Deze ruimte is geschikt voor gesprekken over suïcide, of om iemand te informeren over de mogelijke bijwerkingen van de medicatie die gerelateerd zijn aan suïcidaliteit", besluit Verboven. Het kwaliteitsbevorderend programma "Veilig gebruik van medicatie in het kader van suïcidaliteit door multidisciplinaire samenwerking" is goedgekeurd door het RIZIV.