...

In 2003 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie de vijf dimensies van non-compliance gedefinieerd: die kan verband houden met sociaaleconomische factoren; de toestand van de patiënt; de behandeling van de patiënt; de ziekte van de patiënt en het zorgsysteem: "Het verhogen van de doeltreffendheid van compliance-interventies kan een veel groter effect hebben op de volksgezondheid dan gelijk welke verbetering in specifieke medische behandelingen". (1) Van de chronisch zieke patiënten neemt zowat de helft hun geneesmiddelen niet zoals voorgeschreven. Voor de WHO is therapietrouw niet uitsluitend de verantwoordelijkheid van de patiënt. "Het gedrag bij het innemen van geneesmiddelen is complex en betreft de patiënt, de arts en het zorgsysteem." Slechte therapietrouw leidt tot een hogere morbiditeit en mortaliteit. "De kosten worden geraamd op ongeveer 8% van het budget voor gezondheidszorg van een land", aldus Bernard Vrijens, hoogleraar biostatistiek aan de ULiège en CEO van Aardex (een bedrijf dat gespecialiseerd is in compliance), op een conferentie tijdens de Pharmanology-beurs op 7 mei in Brussel. "Therapeutische therapietrouw wordt gedefinieerd als het dynamische proces waarbij de patiënt zijn of haar behandeling volgt. Het kent drie fasen: initiatie, implementatie en persistentie." Volgens de literatuur haalt 15-20% van de volwassenen met een chronische ziekte de voorgeschreven medicatie op het eerste voorschrift niet op. Vervolgens vergeten sommige patiënten een dosis, ze nemen een extra dosis in, gaan op vakantie en vergeten hun behandeling... "Er wordt veel afgeweken van het theoretische schema en 50% stopt binnen de 12 maanden", merkt prof. Vrijens op. "Om het gebrek aan therapietrouw te verhelpen, moet het eerst worden gemeten. Maar de meetsystemen zijn niet betrouwbaar", vervolgt hij. "Zelfrapportage is een bevooroordeelde methode omdat de patiënt de arts wil behagen of zich niet realiseert dat hij of zij zich niet aan de regels houdt. Metingen zoals INR voor warfarine zijn zeer ingrijpend, ingewikkeld en geven een meting op een bepaald tijdstip. Andere methoden worden te weinig gebruikt, zoals het elektronisch voorschrijven van geneesmiddelen: met behulp van inkoopdatabanken van apotheken kan vrij snel worden vastgesteld of een patiënt een behandeling voortzet. Ten slotte is er de nauwkeurige dagelijkse meting die mogelijk is dankzij digitale technologieën. Ook de gegevens over vervolgvoorschriften kunnen uiterst nuttig zijn", benadrukt Bernard Vrijens. Traditioneel wordt een patiënt geacht therapietrouw te zijn als hij of zij 80% van de voorgeschreven dosis haalt. Deze grens is echter niet geschikt voor alle soorten behandelingen en uit studies is gebleken dat achter dit percentage zeer verschillende gedragingen kunnen schuilgaan met verschillende klinische gevolgen van de ene patiënt tot de andere, afhankelijk van de gemiste doses. "Als we het medicatiegebruik van een patiënt kennen, kunnen we dat samen met hem analyseren, de situatie proberen te begrijpen en er iets aan doen", legt hij uit. Prof. Vrijens geeft het voorbeeld van geconnecteerde apparaten die de therapietrouw meten, zoals een geconnecteerde astma-inhalator: "Dit soort apparaten genereert een massa gegevens die ons in staat stellen het medicatie-innamegedrag van de patiënt te begrijpen, positief gedrag te versterken en door te verwijzen naar een gezondheidsprofessional als er een probleem met de therapietrouw wordt vastgesteld." Een door de EU gefinancierde studie (2) bevestigde dat het tonen aan patiënten van hun fouten in termen van ingenomen of niet ingenomen doses de meest effectieve manier is om hen verantwoordelijk te maken en de therapietrouw te verbeteren: "Een gesprek tussen de apotheker en de patiënt op basis van betrouwbare en gedetailleerde gegevens kan de therapietrouw met 20-50% verbeteren", vat hij samen. Volgens een Oeso-rapport uit 2018 (3), kan investeren in medicatietrouw de efficiëntie van de gezondheidszorg verbeteren. Het wijst op vier stappen: - erkennen dat het niet innemen van medicatie schadelijk is voor de gezondheid en de kosten van de gezondheidszorg doet stijgen; - systematisch meten van de therapietrouw (via inkoopdatabases van apotheken) in elk land om vergelijkingen mogelijk te maken; - zorgverleners aanmoedigen door hen te betalen voor de kwaliteit van de patiëntresultaten; - oriëntatie en ondersteuning: non-compliance is een multidisciplinair probleem waarbij de patiënt, de voorschrijvende arts en de apotheker betrokken zijn, die moeten worden ondersteund door andere actoren in het gezondheidssysteem (optimaal voorschrijven, communicatie tussen patiënt en arts, vervolgvoorschriften, gezondheidswerkers die bekwaam zijn in het beheer van therapietrouw (gedeelde besluitvorming, sociaal-culturele vaardigheden...), personalisering van medicatieplannen, vereenvoudigde verpakkingen...). "Therapietrouw is de sleutel tot therapeutisch succes. We hebben uiterst efficiënte therapieën, maar ze zullen alleen efficiënt zijn als we rekening houden met de mate van therapietrouw en als mensen zich ervan bewust worden dat dit een groot probleem is", besluit Bernard Vrijens.