...

Omwille van de crisis moesten ziekenhuizen en eerstelijnszorgverleners heel wat afspraken, onderzoeken en operaties uitstellen. Wat ook gebeurde, was dat sommige patiënten er zelf voor opteerden om geplande bezoeken of ingrepen te annuleren, omdat ze zich niet onnodig willen blootstellen aan de mogelijke extra risico's van een ziekenhuisbezoek. Om het probleem van deze 'uitgestelde zorg' te onderzoeken, organiseerde het Vlaams Patiëntenplatform een onlinebevraging. In totaal vulden 592 respondenten de enquête in. De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 47 jaar. De meerderheid (92%) van de deelnemers lijdt aan één of meerdere chronische aandoeningen. Uit de resultaten van de bevraging wordt duidelijk dat een groot deel van de zorg bij personen met een chronische ziekte werd uitgesteld omwille van covid-19 (zie tabel). Relatief gezien wordt zorg bij de tandarts het meest uitgesteld. Bij de huisarts werd de zorg het minst uitgesteld. Hierbij dient opgemerkt dat patiënten de term 'zorgverlener' zeer breed interpreteren. Zo geven ze aan dat een klusjesdienst tijdelijk niet beschikbaar was, dat een bewegingscoach hen niet kon ondersteunen bij noodzakelijke oefeningen of dat een kortverblijf in een woonzorgcentrum niet kon doorgaan. Vier patiënten op de tien gaven aan dat een uitgestelde afspraak bij het ziekenhuis matige tot zware gevolgen heeft gehad voor hun gezondheid. Het Vlaams Patiëntenplatform verzamelde daarover getuigenissen. Een patiënt met onder meer hartproblemen, allergieën en chronische pijn gaf aan dat zijn chronische pijn en meer specifiek de pijn aan zijn hart verergerd was. Ook de geestelijke gezondheid en het algemeen welzijn hadden te lijden onder uitgestelde zorg. Een patiënt met een angststoornis en artritis-reuma gaf aan dat hij zich angstiger voelt zonder de afspraken met zijn psycholoog. Een patiënt met een niet-aangeboren hersenletsel en een depressie gaf aan dat het wegvallen van de gezinshulp voor chaos binnen zijn gezin zorgde. Voor Ilse Weeghmans, directeur van het Vlaams Patiëntenplatform, zijn deze getuigenissen geen verrassing. "We weten dat chronisch zieken er sneller op achteruitgaan als ze hun vertrouwde zorg niet krijgen." Het Vlaams Patiëntenplatform vraagt daarom dat de overheid de schade door uitgestelde zorg duidelijk in kaart brengt. Met de resultaten van de bevraging is het Vlaams Patiëntenplatform in gesprek gegaan met verschillende groepen zorgverleners. "Heel wat van onze bekommernissen werden meegenomen in de richtlijnen van de FOD Volksgezondheid voor het heropstarten van de ziekenhuizen en eerstelijnszorg, en in de lijsten met urgentiegraden per specialisme van het Verbond der Belgische Specialisten", zegt Ilse Weeghmans. Positief was dat de helft van de respondenten aangaf dat ze duidelijke informatie kregen over de gevolgen van uitgestelde afspraken. "In normale omstandigheden zouden we dat percentage laag vinden", zegt Ilse Weeghmans, "maar gezien de ongekende situatie waarin we ons bevinden, is het verrassend hoog." Het Vlaams Patiëntenplatform benadrukt dat zorgverleners nu vooral duidelijk moeten uitleggen hoe ze in veilige omstandigheden zorg kunnen verlenen. "Wekenlang hoorden mensen dat ze in hun kot moesten blijven. Personen met verlaagde immuniteit of met longaandoeningen zijn vandaag dan ook niet geneigd om naar het ziekenhuis te gaan. Zij moeten ervan overtuigd worden dat dit geen risico inhoudt." Een alternatief kan zijn om behandelingen die niet strikt in het ziekenhuis, bij de zelfstandige zorgverleners in de eerste lijn of binnen de geestelijke gezondheidszorgvoorzieningen moeten gebeuren, bij de patiënt thuis te laten plaatsvinden. De kwaliteit en veiligheid moeten dan wel gegarandeerd kunnen worden. Het zal nog een hele tijd duren alvorens de zorg in de ziekenhuizen weer dezelfde capaciteit bereikt als voor de crisis. Zij moeten immers een deel reserveren voor mogelijke nieuwe covid-19-patiënten. Dat betekent dat minder patiënten dan vroeger voor een behandeling in het ziekenhuis terecht kunnen. Voor Ilse Weeghmans moeten beleidsmakers zich daarom afvragen hoe zorg best georganiseerd wordt. "Moeten we niet naar andere zorgmodellen gaan? Wat kan er via teleconsultaties gebeuren, en waarom doen we niet meer aan telemonitoring? In het Verenigd Koninkrijk krijgen alle mucopatiënten een spirometer. Waarom geven wij er geen aan longpatiënten zodat ze zelf hun longcapaciteit kunnen meten, en alleen naar het ziekenhuis gaan als er een probleem is? Tijdens de crisis hebben de eerste lijn en de ziekenhuizen perfect samengewerkt. Het zou jammer zijn als daar niets van zou overblijven."