Wat bij vermoeden van misbruik van zelfmedicatie?

Als apotheker moet u niet enkel informatie en advies verstrekken over geneesmiddelen als zodanig, inclusief het juiste gebruik ervan. U bent daarnaast tevens gehouden tot de gepersonaliseerde begeleiding van patiënten die hun medicijnen zelf toedienen (art. 5/1 Wet van 10 mei 2015 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen). Ook de code van farmaceutische plichtenleer legt u een aantal verplichtingen op ingeval van zelfmedicatie door een patiënt. Meer bepaald stelt art. 43 van deze code dat de apotheker zich bij zelfmedicatie verzet tegen elke overconsumptie die hij vermoedt of vaststelt. In deze context waarschuwt hij de patiënt voor de mogelijke risico's en gevaren en raadt hem aan een arts of een andere gezondheidszorgbeoefenaar te raadplegen. Art. 44 van dezelfde code zegt dan weer dat indien er aanwijzingen zijn die op overconsumptie of verkeerd gebruik van geneesmiddelen wijzen, de apotheker de nodige initiatieven neemt in het belang van de patiënt en de volksgezondheid. Als een patiënt met het oog op zelfmedicatie om een geneesmiddel vraagt, is het eigenlijk de bedoeling dat u de zogenaamde WWHAM-vragen stelt voordat u het geneesmiddel aflevert (wie: wie heeft de klachten?; hoelang en hoe: hoe lang bestaan deze klachten al?; acties: welke acties heeft u zelf reeds ondernomen om de klachten te verhelpen?; medicatie: welke medicatie gebruikt u momenteel al?). Hoewel het in de praktijk voor de apotheker niet zo gemakkelijk is om al deze vragen in alle omstandigheden en bij elk verzoek om zelfmedicatie te stellen, herinnerde de Orde recent nog aan de noodzaak van deze dialoog met de patiënt, die zijn bescherming conditioneert in functie van zijn eventuele pathologieën of andere medicamenteuze behandelingen die hij niet spontaan zou hebben aangegeven. De Orde wees er daarbij ook op dat dit tevens vereist dat de apotheker daadwerkelijk zijn badge draagt. Dat wordt vereist door de deontologische code en stelt de patiënt in staat hem duidelijk te identificeren als professioneel gesprekspartner. Als u misbruik van geneesmiddelen door een patiënt vermoedt, kunt u overigens niet zomaar informatie daarover uitwisselen met de arts van de patiënt. Uw beroepsgeheim verzet zich daar nu eenmaal tegen. Meer bepaald kunnen u en de arts in kwestie onderling slechts informatie uitwisselen over gegevens van het medisch voorschrift dat de betrokken arts zelf heeft opgesteld. Het beroepsgeheim laat u met andere woorden niet toe met hem te communiceren over voorschriften van andere artsen. Weet dat de Orde der artsen en de Orde der apothekers in dat verband een werkgroep hebben opgericht die bestudeert hoe om te gaan met verscheidene situaties van overconsumptie van geneesmiddelen die tot verslaving leiden en die tot doel heeft artsen en apothekers te sensibiliseren voor de hoge consumptie van geneesmiddelen die tot verslaving leiden. Als er sprake is van misbruik of verkeerd gebruik van een geneesmiddel, dan dient u dat ook te melden aan het FAGG. Misbruik van een geneesmiddel betekent daarbij het sporadisch of aanhoudend, opzettelijk overmatig gebruik van het geneesmiddel niet bedoeld voor therapeutische doeleinden. Dat gaat gepaard met schadelijke lichamelijke of psychologische effecten. Er is sprake van een verkeerd gebruik van een geneesmiddel als de patiënt opzettelijk het geneesmiddel niet volgens de bijsluiter gebruikt. Deze melding heeft daarbij niet als doel om diegene die misbruik of een verkeerd gebruik van het geneesmiddel maakte te bestraffen, maar om dit in de toekomst te vermijden. Het FAGG kan namelijk op basis van de meldingen risicobeperkende maatregelen treffen zoals informatie verspreiden naar patiënten of gezondheidszorgbeoefenaars of de bijsluiter aanpassen. Krijgt u te maken met een voorschrift waarvan u meent dat het vervalst of gestolen is, neem dan contact met de arts die op het voorschrift wordt vermeld. U kunt die op de hoogte brengen van het volgens u bestaande probleem en bij de arts in kwestie nagaan of het niet gaat om een vals of 'aangepast' voorschrift. Verder wordt dan aangeraden om de feiten te melden aan de provinciale geneeskundige commissie en van de cel farmacovigilantie van FAGG. Dat kan u online doen, in de rubriek 'melden van misbruik of van verkeerd gebruik van een geneesmiddel'. U kunt bij een vervalst of gestolen voorschrift tevens klacht indienen bij de politie. Ook de arts wiens voorschrift werd gestolen of vervalst kan dat trouwens doen. Intussen levert u de voorgeschreven geneesmiddelen maar beter niet af en tracht u in afwachting van de voorgaande stappen het voorschrift zelf bij u te houden.