Kalium is alomtegenwoordig, en toch...

Kalium, dat aanwezig is in talrijke voedingsmiddelen, wordt haast volledig opgenomen via actief transport ter hoogte van de darmen. Al onze cellen zijn rijk aan kalium, dat hierin terechtkomt door tussenkomst van het membraanproteïne Na+/K+-ATP-ase (natrium/kaliumpomp). Kalium is betrokken bij heel wat functies die essentieel zijn voor ons lichaam. In nauwe samenwerking met natrium speelt het een rol in de spiercontracties, met inbegrip van deze van de hartspier. Het is ook onmisbaar bij de geleiding van zenuwprikkels en draagt bij tot de goede werking van de nieren en tot de bloeddrukregulatie. Tot slot speelt het ook een rol bij heel wat enzymatische reacties en behoudt het, in samenwerking met de H+-ionen, het zuur-base-evenwicht en de pH in de cellen. Een veralgemeend tekort Kalium is voornamelijk aanwezig in fruit, groenten, vlees, melk, cacao... In de praktijk kan de kaliumaanvoer via de voeding bij volwassenen variëren tussen 2 en 4 gram per dag, terwijl de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid 3 tot 3,5 gram bedraagt en in sommige landen zoals de Verenigde Staten, in het kader van de preventie van hoge bloeddruk, zelfs 4,7 gram. Kalium en de overige kationen Onze huidige voeding bevat vaak te veel zout (natriumchloride), wat een verhoogde behoefte aan kalium met zich meebrengt. Een dieet dat 10 tot 12 gram zout per dag bevat, in plaats van het aanbevolen maximum van 6 gram is geen zeldzaamheid... Het natrium- en kaliumgehalte in de cellen houdt nauw verband met elkaar en wordt geregeld door een systeem van actief transport, waarbij een teveel aan natrium een verhoogd verlies van kalium teweegbrengt. De gevolgen daarvan voor de gezondheid zijn het duidelijkst wat verhoogde bloeddruk betreft. Gewoon de aanvoer van zout beperken, doet de arteriële bloeddruk dalen, vooral bij zwaarlijvige en oudere mensen. Ook een verhoogde aanvoer van kalium via de voeding verlaagt de bloeddruk en maakt de vermindering van de natriumaanvoer nog doeltreffender, vermits kalium de eigenschap heeft de excretie van natrium te verhogen door een vasoactieve invloed ter hoogte van de bloedvaten. Te veel zout is ook schadelijk voor de botten: het bevordert namelijk de calciurie die op lange termijn leidt tot een vermindering van de botmassa en dus tot een verhoogde kans op osteoporose. Het skelet vormt namelijk een alkalische reserve en zal calcium vrijstellen om de metabole acidose, die bevorderd wordt door het teveel aan Na+, te compenseren. Voeding die rijk is aan gedroogde vruchten, volkorengranen, verse groenten en fruit - rijk aan kalium onder de vorm van zouten van metaboliseerbare organische zuren - is dankzij haar alkaliserende vermogen een uitstekende oplossing. Ook hier weer een belangrijk argument voor het steeds weerkerende advies van 5 porties fruit en groenten per dag. Opletten voor hyperkaliëmie Wanneer de nierwerking normaal is, wordt een teveel aan kalium gemakkelijk geëlimineerd. Voorzichtigheid is evenwel geboden bij diabetespatiënten en bij mensen met een verstoorde nierwerking, meer bepaald bij oudere patiënten. Een hyperkaliëmie kan hart- en spierproblemen uitlokken die, in ernstige gevallen, zelfs fataal kunnen zijn. Daarom is een behandeling in het ziekenhuis noodzakelijk. Een hyperkaliëmie is meestal het gevolg van een combinatie van factoren, met als meest courante nierinsufficiëntie in combinatie met andere risicofactoren zoals het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. Heel wat stoffen kunnen immers een hyperkaliëmie veroorzaken: onder meer diuretica, antihypertensiva (ACE-inhibitoren, sartanen, spironolactone,...), NSAI's en heparines. In deze gevallen lost de stopzetting of dosisvermindering van deze producten - rekening houdend met een evenwicht tussen voordelen en risico's - het probleem meestal op. Men mag ook de invloed van bepaalde kaliumrijke planten zoals paardenstaart, paardenbloem, alfalfa of brandnetel niet over het hoofd zien. Een andere mogelijke oorzaak van hyperkaliëmie: een overdreven gebruik van kaliumrijke zoutvervangers of van voedingsmiddelen met een hoog kaliumgehalte zoals linzen, gedroogd fruit en wijn, maar ook bepaalde groenten (spinazie, tomaten, wortelen, broccoli, aardappelen, champignons) of bepaalde fruitsoorten (bananen, kiwi's en mango's). De oplossing in het bord Hoewel lichte kaliumtekorten steeds vaker voorkomen omwille van een onevenwichtige voeding, mogen deze niet opgelost worden door het gebruik van kaliumsupplementen. Het risico op interacties is immers groot waardoor het gebruik van supplementen beperkt moet blijven tot welbepaalde gevallen (na gebruik van diuretica die het kaliumverlies vergroten bijvoorbeeld) en onder strikt toezicht van een arts. In het kader van de preventie van hoge bloeddruk zal men vooral de raad geven het zoutverbruik te beperken, meer fruit en groenten te eten en kant-en-klare gerechten te vermijden.