...

Toxoplasma is voor wetenschappers en artsen een oude bekende. Het beestje werd al voor het eerst ontdekt in 1908. Dat neemt niet weg dat er over de parasiet nogal wat mythes en misvattingen de ronde doen. "Dat komt omdat het ook zo'n ingewikkelde parasiet is. Met een hoge prevalentie bij mens en dier, maar wie erdoor geïnfecteerd raakt, ontwikkelt gewoonlijk erg weinig symptomen. Dat maakt de diagnose van klinische toxoplasmose tot een bijzonder lastige klus", vertelt professor Dorny die al jaren onderzoek naar toxoplasma voert. Wat? Toxoplasma is een eencellige parasiet, die behoort tot de cocciden. Dat is een grote groep eencelligen die vooral voorkomen in de darmen. De parasiet komt over de hele wereld voor. In sommige landen circuleren virulentere vormen dan bij ons. Toxoplasma houdt zich vooral op in de darmen maar heeft een veel ingewikkeldere levenscyclus dan andere cocciden. "De kat (of katachtigen) fungeert bij deze parasiet als enige eindgastheer maar zowat alle zoogdieren, vogels en mensen kunnen tussengastheren en dus drager zijn van deze parasiet. Bij besmette katten ontwikkelt de parasiet zich in de darmen, waar hij infectieuze oöcysten vormt, die nadien worden uitgescheiden als de kat stoelgang maakt. Bij andere dieren die besmet worden, ontwikkelt de parasiet zich buiten de darmen, maar gaat hij in het vlees weefselcysten vormen." Besmetting? Mensen en dieren kunnen op drie verschillende manieren besmet raken met de parasiet. "Door orale opname van de oöcysten van de kattenfeces die bijvoorbeeld zijn terechtgekomen tussen groenten in de tuin. Wie nadien die groenten rauw eet, kan geïnfecteerd raken. De pas uitgescheiden oöcysten zijn niet meteen infectieus. De incubatietijd bedraagt zo'n twee tot vijf dagen. De oöcysten kunnen op de grond gemakkelijk één à twee jaar overleven en dus besmettelijk blijven. Een tweede mogelijkheid, die verantwoordelijk is voor het merendeel van de infecties, is dat je besmet raakt door het eten van geïnfecteerd vlees van bijvoorbeeld schapen, varkens of in mindere mate, runderen. Bovendien kan de parasiet doordringen tot de placenta van zwangere vrouwen en zo de foetus aantasten. Dat is de derde piste om besmet te raken. " Zwanger? Toxoplasmose - in de volksmond kattenziekte genoemd - is de ziekte die veroorzaakt wordt door de toxoplasma. Deze aandoening is vooral voor zwangere vrouwen potentieel gevaarlijk. "Vandaag waarschuwen de meest gynaecologen vrouwen ervoor en worden de meeste vrouwen ook serologisch getest op antistoffen, al is dat in België niet verplicht. Sinds die aanbevelingen is het aantal foetussen dat besmet is geraakt ook drastisch gedaald. De seroconversie (besmetting tijdens zwangerschap) in België bedraagt nu 5 à 10 per 10.000 baby's. Waakzaamheid is nodig maar overdrijven hoeft niet. Vroeger kregen vrouwen soms te horen dat de kat weg moest of dat ze geen groenten meer mochten eten. Vandaag is de aanpak realistischer geworden." Voorkomen? "Je kan op een aantal zaken letten om besmetting te voorkomen, zoals het grondig wassen van groenten of fruit uit de tuin, al is het wel zo dat de parasiet erg resistent is. Groenten koken is dan een veiliger alternatief. Dat geldt ook voor vlees. Om de parasiet uit te schakelen moet je vlees goed doorbakken worden, waarbij de temperatuur binnenin het vlees minstens 70°C moet halen. Een stukje rosé lamsvlees haalt dat zeker niet. Een betere optie om op veilig te spelen is het vlees vooraf diepvriezen. Dan ben je zeker dat de parasiet het niet overleeft. Maar niet iedereen vindt dat een aanrader omdat het de smaak van het vlees zou beïnvloeden. Zwangere vrouwen hoeven hun kat niet weg te schenken. Zolang ze tijdens de zwangerschap de kattenbak maar door iemand anders laten verschonen. Alleen de uitwerpselen van een besmette kat zijn infectieus." Symptomen Toxoplasma wordt beschouwd als dé ideale parasiet, vanuit parasietenstandpunt gezien dan. De eencellige is erin geslaagd om zich vlot aan te passen aan zijn gastheren, en veroorzaakt - tenzij bij zwangere vrouwen - geen al te opvallende symptomen. In bepaalde omstandigheden - zoals bij mensen met verminderde immuniteit en hiv-patiënten - kan het leiden tot ernstige letsels, vooral in de hersenen, en soms sterfte. Soms kan de parasiet ook bij gezonde mensen voor symptomen als hoofdpijn, vermoeidheid en algemeen grieperig gevoel zorgen. "Ik krijg soms vragen van vrouwen met een kinderwens of het een goed idee is zich vooraf te 'laten besmetten'. Dat zou ik nooit aanraden." Vaccins of medicatie? Zwangere vrouwen die besmet raken, krijgen vandaag meestal een preventieve behandeling met antibiotica om te voorkomen dat hun foetus door de parasiet wordt aangetast. "Maar we beschikken over weinig gegevens die de efficiëntie daarvan staven. We zien wel dat het aantal kinderen met zware afwijkingen door toxoplasma is afgenomen. Voorlopig is er ook nog geen vaccin gevonden om mensen te beschermen. Er is alleen een levend vaccin op de markt voor schapen, bij wie toxoplasmose een belangrijke oorzaak van abortus is. Het vaccin wordt onder meer toegediend in Engeland en Australië. Met de grote schapenkwekerijen daar is dat commercieel interessant. "