...

"Tijdens mijn studie twijfelde ik tussen klinische farmacie en een apothekersopleiding. Als iemand me toen had verteld dat er nascholingsmogelijkheden waren, zou ik voor de klinische farmacie zijn gegaan. Uiteindelijk koos ik voor een derde weg, de industriële farmacie. Ik was een van de eerste studenten aan de Université Descartes in Parijs die een scriptie maakte over communicatie, over de rol van de apotheker bij geneesmiddelen voor het gezin en OTC- geneesmiddelen."Haar eerste baan brengt Isabelle Defrance naar België, bij de AESGP, de 'Association of the European Self-Care Industry'. Daarna werkte ze in de farmaceutische industrie aan OTC-geneesmiddelen en daarna bij een communicatiebureau waar ze haar eerste opleidingen ontwikkelde. "Toen besefte ik dat opleiden echt mijn ding is. In die tijd maakten we bijvoorbeeld medisch of farmaceutisch theater, in scène gezette conferenties met klinische casussen die live werden becommentarieerd door een specialist. In januari 2012 besloot ik om freelance te gaan werken en vijf jaar geleden heb ik een coachingopleiding gevolgd omdat ik erg geïnteresseerd was in motiverende gespreksvoering en in het bijzonder hoe je de motivatie van patiënten met een chronische ziekte kunt vergroten." "Uiteindelijk heeft coaching mijn professionele en persoonlijke leven echt veranderd. Ik was van plan om apothekerscoaching te gaan doen en vijf jaar geleden had ik het geluk om kennis et maken met de Uphoc. De vereniging had iemand nodig om te werken aan de kwaliteitsaanpak in apotheken. Vandaag is 95% van mijn werk gewijd aan professionele coaching van officina-apothekers en mijn belangrijkste klanten zijn beroepsverenigingen, zoals Uphoc, AUP en APB." In 2022 mobiliseert een ander groot project onze dynamische apotheker: de groene apotheek. "Een van de leden van de stuurgroep van Uphoc betreurde het dat de visie van het APB voor 2025 geen enkele verwijzing naar het milieu bevatte en zei dat het interessant zou zijn om deze invalshoek voor de apotheken in overweging te nemen. Jean-Pol Cirriez en Hervé Mees, respectievelijk wetenschappelijk coördinator en voorzitter van Uphoc, vroegen mij of ik als trainer en coach interesse had om met dit onderwerp aan de slag te gaan. Ik stemde meteen in, omdat het aansloot bij mijn eigen persoonlijke ontwikkeling. In mijn opleiding had ik het thema milieu nog nooit behandeld, maar het coaching- en motivatieaspect, de inzet voor verandering, sprak me erg aan en ik heb altijd al een sterke band gehad met natuuren gezondheid. Bovendien heb ik volwassen kinderen en sinds de klimaatmarsen in 2018 is milieu een onderwerp waarover we regelmatig praten en discussiëren. Tijdens de lockdown werden we overigens vegetariërs." Wat moeten we ons voorstellen bij het project 'pharmacie éco+responsable'? "Het is een werkgroep die zich buigt over vier gebieden: energie en gebouwen; inkoop en afval; transport en bezorging; en personeel en patiënten. Tijdens de voorafgaande enquête toonden zo'n 40 apothekers interesse en uiteindelijk hebben negen apothekers zich aangemeld en het voorgestelde traject gevolgd, waarbij ze tussen oktober 2022 en juni 2023 aan zes bijeenkomsten deelnamen. Uphoc heeft 400 leden, dus 10% heeft gereageerd op de enquête, wat niet slecht is. Omdat we werken aan motivatie voor verandering, kan dat niet in één enkele vergadering." Elke sessie begint met bewustwording. Voor het thema 'energie en gebouwen' nodigde Isabelle Defrance bijvoorbeeld de deelnemers uit om na te denken over de belofte van Europa om zijn CO2- voetafdruk tussen 1990 en 2030 met 55% en tegen 2050 met 85% te verminderen. "Dat zijn zeer ambitieuze doelstellingen en een Europees pact zal leiden tot richtlijnen en dus tot veranderingen in de wetgeving van elk land en elke sector. Het is belangrijk om het publiek te informeren, want niet iedereen is zich bewust van zijn ecologische voetafdruk. Daarom hebben we negen apothekers gevraagd om hun CO2- voetafdruk te meten door een test te doen op nosgestesclimat.fr, een Franse site die een bètaversie voor België aan het ontwikkelen is." "Gemiddeld zitten we op 12 ton CO2-equivalent per jaar en per persoon, met als doel om dat over zeven jaar terug te brengen tot zes ton... Dat betekent dat we ons gedrag ingrijpend moeten veranderen. Wat ik zo leuk vind aan deze test, is dat het ordes van grootte geeft en ons helpt na te denken over waar we moeten ingrijpen (op kilometers? voedsel? huisvesting?...). De droom zou natuurlijk zijn om zo'n model te hebben voor een doorsnee apotheek." "We hebben ook veel inspiratie gehaald uit het Shift Project in Frankrijk dat zegt dat om gezondheidszorg koolstofvrij te maken, er twee belangrijke aandachtspunten zijn: werk aan gebouwen (isolatie, renovatie, ze energiezelfvoorzienend maken) en aan een gezond dieet (meer fruit, groenten, granen en peulvruchten en veel minder vlees)." Daarnaast werkte de groep samen met Wallonie Entreprendre, dat apothekers een 'koolstofdiagnose' aanbood. "Koolstofarme diagnoseadviseurs bezochten de negen apotheken om een eerste analyse van het gebouw uit te voeren en aan te geven wat er gedaan kan worden op het gebied van renovatie en isolatie. Dat maakte ook duidelijk dat er aantrekkelijke financiering en subsidies zijn voor renovatiewerkzaamheden." Wat is de beste manier om in te kopen? Dat is een van de vragen die tijdens de sessie 'inkoop en afval' werd gesteld. "Om daar een antwoord op te geven, moet je je vijf vragen stellen. Heb ik het nodig? Heb ik het meteen nodig? Heb ik niet al iets soortgelijks? Waar komt het vandaan? En: zal het nuttig zijn? Als ik voor een vertegenwoordiger sta of een bestelling plaats, overloop ik die vijf punten, en als ik het niet onmiddellijk nodig heb, wacht ik even... We kunnen nog verder gaan door bedrijven te analyseren op basis van hun koolstofvoetafdruk, maar er is nog niet genoeg transparantie over dit onderwerp", aldus Isabelle Defrance. "In Gent wordt onderzoek gedaan naar de CO2-voetafdruk van verschillende geneesmiddelen. Alvorens dit voor elk product of elk bedrijf te doen, kunnen we nadenken over de keuze voor een generiek of een OTC- of nutriëntenfirma. En waarom niet de voorkeur geven aan bedrijven die dichter bij huis - in België - gevestigd zijn, die aandacht besteden aan bepaalde milieucriteria en die zich inzetten voor maatschappelijk verantwoord ondernemen? Duurzaam voorschrijven maakt ook deel uit van de strategie van Shift Project, om verspilling van geneesmiddelen te vermijden." Een andere prioriteit is om mensen bewust te maken van de noodzaak om vervallen geneesmiddelen terug te brengen naar de apotheek in plaats van ze in de vuilnisbak of het toilet te gooien. "De APB plant een nieuw initiatief, maar we hebben al een kleine lokale campagne gelanceerd, met posters, video's voor sociale netwerken en voor de apotheek." Voor het derde thema, 'levering en transport', is het de bedoeling apothekers aan te moedigen om aandacht te besteden aan hun mobiliteit door lopen, openbaar vervoer, carpoolen enzovoort te promoten. "We hebben posters opgehangen om hen te herinneren aan de eco-acties waaraan ze per thema kunnen deelnemen. Deze posters worden opgehangen in de backoffice en elke apotheker kan een topic kiezen om aan te werken, naargelang wat voor hem of haar het belangrijkst is." Op 24 mei ten slotte was het vierde thema 'personeel en patiënten', waarbij de deelnemers werden uitgenodigd om na te denken over duurzaam management en gezondheid. Wat betekent het om een duurzame manager te zijn en hoe verhoudt dat zich tot welzijn? "We moeten regels hebben om met elkaar te communiceren en van het impliciete naar het expliciete gaan, het kader bepalen, regelmatig bij elkaar komen - er zijn nog altijd te weinig apothekers die overleg voeren." Een van de besproken onderwerpen was digitale vervuiling: "Vandaag is digitale vervuiling verantwoordelijk voor 4% van de gasemissies. Als dat elke twee jaar verdubbelt, steven we af op een ramp. We moeten ons bewust worden van de energie die we verbruiken elke keer dat we een e-mail versturen of een Google-zoekopdracht uitvoeren. Ik ben niet heiliger dan de paus, maar we moeten er ons wel van bewust zijn."Wat haar patiënten betreft, is Isabelle Defrance blij met de introductie van nieuwe diensten die de apotheker geleidelijk veranderen in een gezondheidscoach. "Het niet meer voorschrijven van benzodiazepinen en het medicatienazicht zijn volledig in lijn met One Health, een eenduidige benadering van gezondheid voor mens en milieu." In juni komen de negen apothekers voor de laatste keer samen om de balans op te maken van wat ze in negen maanden hebben bereikt. Ze vertrekken met een visie op hun ecologisch verantwoorde apotheek en een driejarig actieplan met doelstellingen op korte, middellange en lange termijn. Voor 2023-2024 wil Uphoc het 'pharmacie éco+responsable'-traject voortzetten. "We gaan nieuwe apothekers aanwerven. Bovendien zou het goed zijn om het project nog verder uit te breiden, ook binnen Uphoc: waarom niet samenwerken met het team - assistent-apothekers, assistenten, enz.? Het is belangrijk om iedereen te kunnen bereiken." Het doel is nu om deze ervaring bekend te maken buiten de grenzen van Henegouwen. "De APB, de AUP en de Koninklijke Apothekersvereniging van Antwerpen zijn erg geïnteresseerd in de trajecten die Uphoc heeft ontwikkeld en hebben besloten een werkgroep 'duurzame apotheek' op te richten. We gaan samenwerken en kijken wat we praktisch kunnen doen. We zouden dit milieubewustzijn kunnen opnemen in het kwaliteitshandboek, denken aan specifieke acties, charters en intentieverklaringen. Apothekers zouden leveranciers, de farmaceutische en cosmetische industrie, kunnen vragen om over-verpakkingen te vermijden, om leveringen te groeperen... We zijn ons ervan bewust dat we groter moeten zijn om de houding van leveranciers, bedrijven en groothandelaars te veranderen. Daarom is het belangrijk dat de verschillende verenigingen hun krachten bundelen, zodat onze boodschap veel sterker en geloofwaardiger is."Het is duidelijk dat dit project slechts de eerste stap is: "Ik realiseer me dat het heel ver kan gaan, want het is interessant om in je ecosysteem te werken. In coaching praten we veel over systemen, en vragen we ons af wat het ecosysteem van de apothekers inhoudt. Apothekers staan in contact met het grote publiek, maar ook met artsen, ziekenhuizen, farmaceutische bedrijven, enz. We moeten beginnen met onze apothekersgemeenschap; het bewustzijn vergroten, de basis leggen en vervolgens over de hele lijn communiceren en elke schakel in dat ecosysteem sensibiliseren." "Wat er ook gebeurt, we moeten keuzes maken, onszelf de tijd geven om na te denken en in beweging komen door te profiteren van de groepsdynamiek. Uiteindelijk komt er verandering op gang en werden er al enkele initiatieven genomen", besluit de apotheker hoopvol.