Chemie is overal

In de tweede helft van de 19de eeuw zou dat op grote schaal zichtbaar worden. De scheikunde kreeg industriële toepassingen en ging het aanzien van de wereld veranderen.België speelde daarin een niet te onderschatten rol. De namen zijn wel bekend, hun verdiensten zijn dat minder. Gustave Levis was een verfpionier. Ernest en Alfred Solvay vinden de productie van natriumcarbonaat heruit. August Kekulé tekent in Gent de zesring van benzeen. Lieven Gevaert legt de basis voor een wereldbedrijf in fotografie en beeldvorming. Leo Baekeland begint ook met fotopapier maar wordt wereldberoemd met bakeliet, de eerste kunststof.Deze heren zijn de 'founding fathers' van een industriële sector die, sterk verbonden met de gemeenschap van universiteiten en onderzoek, zijn stempel op de wereld heeft gedrukt.Opgehouden door de Eerste Wereldoorlog (waarin de chemie overigens een niet zo fraaie rol speelde) werd in 1919 de Belgische federatie van de chemische nijverheid opgericht. Honderd jaar later viert ook zij haar verjaardag. Omgedoopt tot 'essenscia' overkoepelt ze naast de chemie ook de farmaceutica en de biotechnologie. Bij die gelegenheid vroegen ze de ULB-historicus Kenneth Bertrams en bioloog-filosoof Geerdt Magiels om die eeuw van de chemie te boek te stellen. Dat werd Mensen en Moleculen, waarin Liebigs motto op elke bladzijde weerklinkt.Chemie, de wisselwerking tussen atomen, is overal. In het papier, de inkt of het scherm waarop je dit leest. In voedsel, drank, kleding, meubelen, speelgoed, geneesmiddelen en energie. Zuur, zout, zeep, vet, stank, kleur, pijn, extase, erfelijkheid of broeikasgas zijn allemaal moleculen.De sterkste pijnstiller, de taaiste vezel, het breekbaarste kristal, het dodelijkste gif, de kleverigste lijm, de duurste diamant, de scherpste peper, het zachtste potlood, het is allemaal chemie. Ook de woorden die je nu leest, bestaan uit moleculen en de processen waarmee het oog de vormen van de letters onderscheidt of waarmee het brein de betekenis ervan herkent en opslaat in het geheugen zijn chemie.Scheikunde is: creatief zijn met atomen. Atomen verbinden tot moleculen, die op hun beurt de bouwstenen zijn voor diverse materialen. De natuur heeft het ons voorgedaan, van aardolie of chlorofyl tot DNA of neurotransmitters.De mens heeft geleerd de structuur en de werking van moleculen te doorgronden en maakt nu zelf moleculen. Soms zijn dat kopieën van natuurlijke moleculen op grote schaal, zoals suikers of meststoffen. Sommige moleculen zijn nieuwe creaties, zoals geneesmiddelen, kunst-, brand- of kleurstoffen.Dankzij de chemie hebben we de pijnlijke, gevaarlijke en oncomfortabele wereld van het Stenen Tijdperk achter ons gelaten. Het rijke palet van chemische producten vormt een hoeksteen van de rijkdom en de welvaart van de wereld zoals we die nu kennen.Denk de chemie weg en de infrastructuur van onze moderne wereld stort in elkaar. De chemie levert essentiële bouwstenen voor metalen en constructiematerialen, halfgeleiders voor computers en communicatienetwerken, brandstoffen voor mobiliteit en transport, verwarming en elektriciteit, textiel voor kleding en bekleding, pigmenten voor een kleurrijke leefwereld, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen voor de landbouw waarmee we zeven miljard aardbewoners te eten geven en voor medicijnen die pijn verlichten en ziekte bestrijden.Over die industriële chemische bedrijvigheid gaat dit boek. De chemie in België kent een lange en rijke geschiedenis. De chemische, biochemische en farmaceutische industrie heeft al die jaren een sleutelrol gespeeld in de industriële ontwikkeling van het land, een ontwikkeling met internationale dimensies.Illustere namen passeren de revue: Paul Janssen, de familie Janssen (van UCB-faam), Marc Van Montagu of Christian De Duve, naast bedrijven en instituten zoals Soudal, het VIB, GSK, BASF en vele andere. Dankzij hen geniet België een wereldwijde reputatie van kwaliteit en innovatie op het gebied van chemie, kunststoffen, biotechnologie en farmaceutica.De vele wendingen op maatschappelijk, wetenschappelijk en economisch vlak sinds 1919 kleuren dit verhaal, een verhaal van wetenschappelijk onderzoek en technologische vindingrijkheid, van noeste arbeid en vastberaden ondernemen, van mensen en moleculen.