Het zou best kunnen dat we binnenkort psychedelica gaan gebruiken in de psychiatrie. Recent gaf dr. Astrid Kaiserman (ULB) een overzicht van behandelingen waarbij psychedelica worden ingezet. Die blijken veelbelovende resultaten op te leveren bij depressie en posttraumatische stressstoornis.
...
Psychedelica: het woord komt van het Grieks en betekent 'geestopenbarend'. "Het zijn stoffen van de familie van de psychotrope farmaca, die een psychedelische ervaring opwekken, een toestand van gewijzigd bewustzijn waarbij de geest op een voorheen onbekende manier of buiten zijn gebruikelijke beperkingen waarneemt en ongeremd is", preciseert dr. Astrid Kaiserman, laatstejaars assistente psychiatrie voor volwassenen aan de ULB. "LSD, een synthetische stof die voor recreatieve doeleinden wordt gebruikt, veroorzaakt 'trips' met hallucinaties. Psilocybine is de werkzame stof van hallucinogene paddenstoelen. MDMA, de werkzame stof van ecstasy, is geen typisch psychedelicum, maar veeleer een empathogeen middel, een middel dat de vertrouwensrelatie tussen de therapeut en de patiënt versterkt zodat dieper kan worden gegraven in verdrongen herinneringen." Zijn psychedelica drugs? "Ja. Het zijn weliswaar psychotrope middelen, maar ze hebben een heel ander werkingsprofiel dan wat je zou denken. Ze zijn bijvoorbeeld niet verslavend en het profiel van de gebruikers verschilt van dat van mensen die verslavende stoffen gebruiken. Vaak worden psychedelica niet dagelijks ingenomen en vooral, ze worden niet gebruikt om regelmatig een nieuwe trip te ervaren, maar wel om nieuwe gewaarwordingen op te doen voor introspectie. Ze zijn zeer weinig toxisch en een overdosering is niet dodelijk. Over het algemeen veroorzaken ze weinig schade." Sinds de jaren 2000 zijn psychedelica aan een 'heropleving' bezig. Er zijn alsmaar meer landen die studies uitvoeren met een behandeling die mede gebaseerd is op psychedelica, voor obsessieve-compulsieve stoornis, cyclothymische stoornissen, middelenmisbruik, angst, psychiatrische aandoeningen op het einde van het leven, ... "Een psychedelische trip is een reis in het bewustzijn, dat anders functioneert dan gewoonlijk", legt dr. Kaiserman uit. "Vandaar de hallucinaties, de mystieke ervaringen, de herbeleving van een trauma,... Het lijkt vaak op een zeer intense, zeer chaotische pyschotherapie. Maar de trip is niet altijd aangenaam en kan tijdelijk angst veroorzaken. Dat maakt deel uit van het werk." De patiënt kan zo ook inzicht krijgen in zijn eigen manier van functioneren en kan een transcendente ervaring van verbinding met het universum kennen. "Bij therapeutisch gebruik verminderen psychedelica het suïcidegedrag, neuroticisme en ontwijkingsgedrag en verhogen ze de aanvaarding. Op cognitief vlak verhogen ze de psychische flexibiliteit. De hypothese is dat er minder connectiviteit binnen het netwerk is na toediening van psilocybine en meer connectiviteit tussen de netwerken. De hersenen zijn dus anders geconnecteerd. Dat is het essentiële verschil. In een psychedelische context kunnen de hersenen anders reageren en van dat verschijnsel zouden we willen profiteren." De belangrijkste twee toepassingen zijn depressie (met ayahuasca en psilocybine) en posttraumatische stressstoornis (PTSS, met MDMA). "Er lopen fase IIB-studies met psilocybine als add-ontherapie bij therapieresistente depressie - de FDA verwacht een goedkeuring te geven in 2025. Er lopen fase III-studies met MDMA bij PTSS. MDMA zou einde 2023 in de Verenigde Staten in de handel kunnen worden gebracht. Dat is dus geen sciencefiction meer. Integendeel, gezien de bijzonder interessante resultaten spreekt de FDA van een 'breakthrough therapy'", legt ze uit. "We geven één tot hoogstens drie doses teneinde beter te oorzaak aan te pakken. Het is dus meer dan een symptomatische behandeling. De therapietrouw is goed, de behandeling werkt goed en veroorzaakt weinig bijwerkingen", vervolgt ze. Voorzichtigheidshalve zijn hartziekten, een bipolaire stoornis, een psychose en zelfdodingsgedrag contra-indicaties. "We begeleiden de patiënt tijdens een reis. De 'set' is de interne emotionele toestand (gemoedsstemming, gedachten, verwachtingen, intentie,... van de patiënt). De 'setting' is de lichamelijke en sociale omgeving, die rustgevend moet zijn. De patiënt wordt in een kamer op een bed gelegd, met een masker over de ogen en een koptelefoon op de oren, die rustige muziek laat horen." De therapeut vervult zijn taken voor, tijdens en na de trip. "De reis wordt weken op voorhand met de patiënt voorbereid. Tijdens de reis volgen en sturen we de patiënt. Dat is niet-directief. Meteen na de trip bekijken we de respons of de responselementen en gaan we na hoe we daar zin aan kunnen geven: hoe de trip gebruiken om de patiënt te helpen uit zijn gewone schema's, zijn verslaving,... te geraken? Een trip situeert zich zowat halverwege tussen een farmacologische behandeling en een zeer intense psychotherapie. Het is een reis in het onbewuste, die de patiënt in staat stelt het werk te doen", onderstreept de psychiater.