Gezond eten en de planeet vrijwaren

"Als onze eetgewoonten en systemen voor voedselbereiding op het pad blijven dat ze nu bewandelen, dan zullen de internationale doelstellingen rond klimaat en biodiversiteit in de komende decennia niet worden gehaald, ook al zou de impact van andere sectoren afnemen of verdwijnen", voorspellen de Britse onderzoeker Michael Clark en collega's in een publicatie die deze zomer in PNAS verscheen. Ze wijzen er overigens ook op dat de incidentie van voedingsgerelateerde aandoeningen zal toenemen als we ons blijven voeden zoals we dat nu doen. Denk aan diabetes, hart- en vaatziekten, sommige vormen van kanker, enz. Uit onderzoek blijkt dat er bij consumenten een groeiende bereidheid bestaat om zich te voeden op een manier die het milieu vrijwaart. Maar Clark et al. stellen vast dat er voor heel wat voedingsmiddelen geen informatie voorhanden is over de impact op het milieu. Eerdere analyses rond voedingsmiddelen met één enkel ingrediënt hebben aangetoond dat de gezondste voeding ook meteen de lichtste milieu-impact heeft, terwijl ongezonde voeding de planeet onder druk zet. Als uitgangspunt is dat bemoedigend. Het probleem is echter dat heel wat voedingsmiddelen samengesteld zijn uit verschillende ingrediënten. Clark et al. wilden weten of het gunstige verband voor enkelvoudige voedingsmiddelen ook geldt voor samengestelde voeding. Voor meer dan 57.000 voedingsproducten beschikbaar op de Britse markt bepaalden ze de samenstelling aan de hand van een algoritme gesteund op flarden beschikbare informatie - het probleem is immers dat de samenstelling van voedingsmiddelen vaak onvolledig op de verpakking weergegeven is. In een volgende stap ontwikkelden de onderzoekers een milieu-impactscore, gaande van 0 (geen impact) tot 100 (maximale impact). In de score kregen vier milieu-indicatoren een evenwaardig gewicht: uitstoot van broeikasgassen, gebruik van landbouwoppervlakte, waterverbruik en eutrofiëringspotentieel (overgroei van planten in het water door overbemesting van het land). In hun analyse gingen de laagste scores naar gesuikerde drank en andere drank die essentieel water bevat. Een lage score (< 2) werd ook berekend voor groente, sommige broodbereidingen alsook sommige andere graanproducten en snacks (chips en popcorn). Een aantal broodbereidingen vielen in een hogere categorie (score tussen 2 en 5), samen met dessert (taart en koekjes), graanbereidingen, pizza en een aantal vooraf bereide maaltijden. Nog iets hoger (tussen 5 en 10) zaten noten, zoet en hartig broodbeleg, kaas, vis, varkensvlees en gevogelte. De hoogste impact (score > 10) was afkomstig van runds- en lamsvlees. Om na te gaan of voedingsmiddelen met een lage milieu-impact ook de gezondste voedingsmiddelen zijn, gebruikten Clark et al. de Nutri-Score. Voor de voedingsmiddelen die ze onderzochten, konden de onderzoekers aantonen dat gezonde voedingsmiddelen inderdaad de laagste milieu-impact hebben. Hoewel de correlatie in hun analyse significant bleek, spreken ze voorzichtig van een trend, omdat de resultaten erg uiteenlopend bleken naargelang de winkelketen. Een duidelijker beeld krijgt men allicht als de voedingsmiddelen in categorieën worden ingedeeld, zoals de auteurs van de studie dat deden: win-win (milieu- en voedingsimpact onder de mediaan), lose-lose (beide parameters boven de mediaan), en de twee combinaties van win en lose. De win-wins waren: fruit en groenten, ontbijtgranen, sommige broodbereidingen en vleesvervangers (zoals tofu en vegansauzen). In de categorie van de lose-loses stonden: kaas, chocolade, hartige taart en quiches. Met win-lose bedoelden de auteurs voedingsmiddelen die goed zijn voor de gezondheid, maar met een milieu-impact boven de mediaan: zeevruchten, noten, sommige vooraf bereide maaltijden. Ook runds- en lamsvlees kwamen uit de analyse als een win-lose, maar de auteurs waarschuwen: voor wie ondervoed is kan rood vlees essentieel en versterkend zijn, maar onderzoek wijst op een ongunstig effect van te veel rood vlees op de gezondheid. Ten slotte is er ook een lose-win-categorie: een lage milieu-impact, maar niet gezond om te eten. Hier vinden we gebak, gesuikerde drank, diepvriesdessert en maaltijdsauzen.