...

De huid beschermen tegen UV-stralen is altijd belangrijk, het hele jaar door. Maar Belgen denken er vooral aan wanneer ze in het buitenland zijn of een zonne- bad nemen, en veel minder vaak wanneer ze buiten sporten of in de tuin zitten. Dat blijkt uit een studie uitgevoerd door Ipsos in 2019* voor de Stichting tegen Kanker. "Bij buitenactiviteiten zegt niet meer dan 44% van de ondervraagde mensen dat ze een zonnehoed of petje dragen en 51% dat ze onbedekte lichaamsdelen (armen, benen, nek enz.) beschermen. 42% van de respondenten brengt om de twee uur zonnecrème aan en die cijfers dalen jaarlijks. Het is dan ook hoog tijd om het publiek nog meer te sensibiliseren", aldus de Stichting. De apotheek zou de plek bij uitstek kunnen zijn om het onderwerp aan te kaarten met patiënten. Dit is de stelling die Clara Gobert onderzocht in haar proefschrift getiteld 'Conception et test d'une animation ludique à l'officine au sujet de la prévention et du dépistage du mélanome'. Ze studeerde af in augustus en werkt nu als assistent-apotheker in een apotheek in Sprimont. "Het was de promotor van mijn proefschrift, Geneviève Philippe (Departement Farmacie, ULiège), die mij inspireerde. We waren het meteen eens over het onderwerp 'melanoom' omdat we in de apotheek vrij gemakkelijk kunnen praten over preventie en screening, bijvoorbeeld als mensen zonnebrandmiddelen kopen. Apothekers vertelden mij ook dat mensen hun schoonheidsvlekken tonen en regelmatig vragen over dit onderwerp stellen." De student bedacht een kaartspel om risicofactoren, preventie en screening op melanoom te bespreken. Om deze animatie te ontwerpen deed ze onderzoek naar melanoom in de literatuur en op sites als kanker.be. "Veel Belgisch onderzoek vond ik niet, maar wereldwijd zijn er wel studies die bijvoorbeeld uitleggen hoe de apotheker de discussie over dit onderwerp op gang kan brengen, maar bijna niets over een kaartspel als tool." Het kaartspel werd ontwikkeld met in het achterhoofd dat het toegankelijk moest zijn voor iedereen en niet veel tijd in beslag mocht nemen (5 à 10 minuten). Bij het spel hoort een handleiding voor apothekers die informatie bevat die gevalideerd werd door het Luikse universitaire ziekenhuis. Vervolgens testte Clara Gobert haar spel in tien apotheken en bij in het totaal 110 patiënten. In de eerste fase moeten patiënten de afbeeldingen identificeren van risicofactoren voor melanoom. "Je begint het gesprek op basis van wat de patiënt weet en gaat dan verder met therapeutische educatie. Veel deelnemers wisten bijvoorbeeld enerzijds dat zonnebanken risicovol zijn, maar anderzijds beseften weinig mensen dat de aanwezigheid van melanoom in hun familie ook een risicofactor kon vormen", aldus de apotheker. Dan wordt de patiënt geconfronteerd met een concrete situatie: "Het is mooi weer, je wordt uitgenodigd voor een picknick, wat doe je in om jezelf te beschermen? Ook hier hebben we, afhankelijk van de antwoorden, duidelijk gemaakt wat de beste houding is." Ten slotte, in de derde fase, wordt de patiënt gevraagd wat hij doet als hij een schoonheidsvlekje ontdekt dat er vreemd uitziet: 'Ik ga naar de spoed, of 'Ik doe niets, wat is een schoonheidsvlekje meer of minder'. "Dit is het moment om te zeggen dat ze een afspraak moeten maken met de huisarts of met een dermatoloog. En je voegt er aan toe dat hoe eerder een melanoom wordt opgespoord hoe minder groot het risico op metastasen is." Tijdens de testfase werd het spel door Clara Gobert aan de apothekers aangeboden en werd met een vragenlijst gepeild naar de tevredenheid, de leeftijd, de opleiding en het geslacht van de deelnemers. De weinige apothekers die niet op het aanbod ingingen, hadden het te druk en kampten met tijdsgebrek. Heeft het onderzoek duidelijk gemaakt wat patiënten weten over melanoma? "Voor de eerste vraag waren de resultaten redelijk goed omdat de patiënten beelden voor zich hadden om over na te denken. Maar voor de tweede vraag, waarbij ze zelf moesten bedenken hoe ze zichzelf tegen de zon konden beschermen, wisten ze zelden precies wisten wat ze moesten doen." Het spel werd goed onthaald door patiënten en apothekers. "Patiënten zijn erg tevreden en vinden dat dit spel geschikt is voor apotheken. Op de vraag of het kaartspel hen bewust maakte van het dermatologische probleem zitten we op een schaal van 1 tot 5 gemiddeld op 4,7", aldus Gobert. "De apothekers zijn ook tevreden. Ze erkenden dat het spel heel gebruiksvriendelijk is, dankzij van het visuele aspect, heel verstaanbaar is en dat het bijdraagt tot een goede sfeer in de apotheek. Maar ze denken ook dat het makkelijker zou zijn om een beroep te doen op een externe expert in plaats van het zelf te doen na een gesprek dat mogelijk niets te maken heeft met zonnebescherming. De minder enthousiaste apothekers zeggen dat ze weinig gelegenheid hebben om over opsporing en preventie te praten." Wat de werkpuntjes betreft, verwijst Clara Gobert naar de duur van de evaluatie. "De duur werd niet precies geëvalueerd, maar apothekers kunnen vrezen dat het te veel tijd in beslag neemt. Een ander minpunt is dat we geen rekening gehouden hebben met de klanten van Afrikaanse afkomst, en er te veel nadruk lag op de fototypes. Op dat vlak moet het spel aangepast worden." Voor de jonge apotheker was het experiment geslaagd omdat patiënten zeiden dat ze iets bijgeleerd hadden en dat ze zich meer bewust waren van het belang van opsporing en preventie. "Dat is voor ons essentieel." Is dit soort dienstverlening haalbaar in de dagelijkse praktijk? "Nu ik zelf in de apotheek sta, realiseer ik me dat het moeilijk kan zijn om dit soort interventie te introduceren, vooral een spel. Zoals apothekers me hebben voorgesteld, is het misschien goed om het te doen in de vorm van een animatie van een dag of een halve dag. Ik denk dat het op die manier meer haalbaar is", zegt Clara Gobert, die desondanks hoopt dat haar werk wordt overgenomen door een andere student om verbeteringen aan te brengen.*kanker.be