...

Antikleefpannen, waterdichte materialen (Gore-Tex®, verpakkingen voor voedingsmiddelen, tapijt, brandwerend schuim, was, vernis, verf, reinigingsmiddelen, cosmetica,... PFAS zijn een groep van meer dan 4.700 synthetische scheikundige stoffen, ontwikkeld in de jaren veertig. Ze worden veel gebruikt in de industrie en zitten in allerhande producten die we dagelijks gebruiken. De stoffen hebben één of meer fluoratomen op de keten van koolstofatomen. Koolstof-fluorbindingen zijn uiterst stabiel en maken dat PFAS zeer bestand zijn tegen chemische ontbinding. Ze hopen zich dan ook op in de omgeving en in het lichaam van mens en dier, waar ze vele jaren blijven zitten. Daarom worden ze 'eeuwige chemicaliën' genoemd. Veel PFAS hebben een moleculaire structuur die gelijkt op die van natuurlijke vetzuren, waardoor ze mogelijk diabetogene eigenschappen hebben. Ze zouden kunnen inwerken op PPAR, peroxisoomproliferatorgeactiveerde receptoren, die fungeren als transcriptiefactor voor genen die een rol spelen in het metabolisme en de vorming van vetweefsel, en zouden zo de regulerende werking ervan kunnen belemmeren. Zo zouden PFAS het risico op diabetes kunnen verhogen. Volgens in-vitro-experimenten kan blootstelling aan de hoge concentraties van PFAS die soms bij de mens worden gemeten, interfereren met de werking van de PPAR. Dat leidt tot een hogere productie van vetcellen, veranderingen van het vet- en suikermetabolisme en een abnormale ontstekingsreactie. Volgens recente gegevens over de mogelijke effecten van PFAS op de gezondheid zou blootstelling aan bepaalde PFAS correleren met pre-eclampsie, hogere plasmaconcentraties van leverenzymen en vetten, minder antistofvorming na vaccinatie en een laag geboortegewicht, maar het is nog niet bewezen dat het gaat om een oorzakelijk effect. Amerikaanse onderzoekers hebben een substudie uitgevoerd in het kader van de SWAN-studie (Study of Women's Health Across the Nation), een Amerikaans cohortonderzoek naar de gezondheid van vrouwen rond de menopauze, waarvoor in 1996-1997 3.302 premenopauzale vrouwen van 42 tot 52 jaar zijn gerekruteerd. De SWAN-Multi-Pollutant (SWAN-MPS) is gestart in 2016 om de invloed van vervuilende omgevingsfactoren op chronische ziekten tijdens en na de menopauze te evalueren. Sung Kyun Park et coll. hebben bloed- en urinestalen onderzocht van 1.400 vrouwen die deelnemen aan de SWAN-studie. Die stalen zijn afgenomen tijdens de derde follow-up (1999-2000) voor analyse op aanwezigheid van chemische factoren uit de omgeving, waaronder zeven PFAS. Ze hebben 1.237 vrouwen (mediane leeftijd 49,4 jaar) gevolgd van 1999-2000 tot 2017. Tijdens die follow-up hebben ze 102 nieuwe gevallen van diabetes gediagnosticeerd, dus zes per 1.000 vrouwjaren. De vrouwen die diabetes hebben gekregen, waren vaker zwart, vaker afkomstig uit sociaaleconomisch benadeelde gebieden, minder opgeleid, bewogen minder, namen meer calorieën in en hadden een hogere BMI bij inclusie in de studie dan de vrouwen die geen diabetes hebben ontwikkeld. Gecombineerde blootstelling aan de zeven PFAS correleerde met een hoger risico op diabetes dan blootstelling aan de individuele PFAS. Vrouwen die het meest werden blootgesteld aan de zeven PFAS, liepen 2,62 maal meer kans om diabetes te krijgen dan minder blootgestelde vrouwen. Blootstelling aan de verschillende PFAS apart correleerde met een 36% tot 85% hoger risico. Dat wijst erop dat PFAS een additief of synergetisch effect zouden kunnen hebben bij het ontstaan van diabetes. Volgens de auteurs is de stijging van het risico met factor 2,62 vergelijkbaar met de stijging als gevolg van overgewicht in vergelijking met een normaal gewicht en zelfs hoger dan de stijging bij rooksters in vergelijking met vrouwen die niet rookten. "De studie treedt de hypothese bij die stelt dat blootstelling aan individuele PFAS of mengsels van PFAS het risico op diabetes verhoogt bij vrouwen van middelbare leeftijd. De grootte van het effect bij mannen en in andere populaties, die niet in die studie zijn geëvalueerd, is niet bekend. Maar mochten die resultaten ook gelden voor mannen en ongeacht de leeftijd, ongeacht de etnische origine en ongeacht de woonplaats, dan zouden 370.000 (circa 25%) van de 1,5 miljoen nieuwe gevallen van diabetes die jaarlijks bij Amerikanen worden gediagnosticeerd, toe te schrijven zijn aan blootstelling aan PFAS. PFAS zouden volgens deze studie een belangrijke risicofactor zijn voor diabetes en zouden een sterke invloed kunnen hebben op de volksgezondheid", denken de auteurs. "PFAS zijn alom aanwezig. Een geringe blootstelling aan die scheikundige stoffen (meer bepaald via het drinkwater en consumptieproducten) nog voor de leeftijd van 40 jaar zou dus essentieel kunnen zijn bij de preventie van diabetes", concluderen de onderzoekers. Artsen moeten weten dat PFAS een miskende risicofactor voor diabetes zijn en moeten hun patiënten kunnen adviseren over de bronnen van blootstelling en de mogelijke effecten ervan op de gezondheid.