...

Eerste vaststelling: er zijn steeds meer chronische ziekten en het verbruik van geneesmiddelen neemt wereldwijd toe. Uit cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) blijkt dat het gebruik van cholesterolverlagers tussen 2000 en 2015 met 359% is gestegen, dat van antidepressiva met 196%, van antidiabetica met 193% en van antihypertensiva met 172%. "Geschat wordt dat 3% tot 5% van de voorgeschreven geneesmiddelen bij het huishoudelijk afval belandt. Het kan om aanzienlijke hoeveelheden gaan en het is belangrijk ervoor te zorgen dat ze op de juiste wijze worden verwijderd. In veel landen wordt nog steeds een aanzienlijk deel weggegooid in de prullenbak, in toiletten en gootstenen", zegt Frithjof Laubinger (Oeso). De eerste oplossing bestaat erin stroomopwaarts te handelen, met name op het gebied van ziektepreventie, verpakkingsgrootte en precisiegeneeskunde, en de mogelijkheden te evalueren om ongebruikte en niet-gebruikte geneesmiddelen opnieuw in te voeren en te distribueren. "In Nederland bijvoorbeeld is Pharmawasp een platform voor de uitwisseling van ongebruikte/ongeschikte geneesmiddelen. Ook moet worden gezorgd voor een goede inzameling en verwerking van onvermijdelijk afval." Gescheiden inzameling beperkt de risico's (misbruik of ongevallen, lozing in toiletten en waterverontreiniging, lekkage via vast afval). "Sommige landen, zoals Duitsland, vinden het niet nodig. Het kan gaan om vrijwillige inzameling door apotheken en de farmaceutische industrie, zoals in Nederland en Finland, om financiering en organisatie door de overheid, zoals in Australië, of om inzameling door producenten (EPR, Extended Producer Responsibility), zoals in België, Frankrijk, Zweden en Spanje. Portugal. In de laatstgenoemde landen zijn de inzamelingspercentages het hoogst. Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (EPR) lijkt daarom een doeltreffend instrument te zijn." Voorlichtingscampagnes zijn de sleutel in het beïnvloeden van het gedrag ten aanzien van de juiste verwijdering van geneesmiddelen. "In Nederland weet bijvoorbeeld 17% van de consumenten niet dat vloeibare geneesmiddelen niet gewoon in het toilet mogen worden weggegooid. In Duitsland spoelt 32% wel eens een restje vloeibare geneesmiddelen door het toilet, terwijl minder dan 10% ongebruikte of verlopen vaste geneesmiddelen door het toilet spoelt." Er kunnen nog andere maatregelen worden genomen om gedragsveranderingen te beïnvloeden: "Voorbeelden daarvan zijn stimulansen om geneesmiddelen terug te brengen naar de apotheek (extra kredietpunten in Zweden), productinformatie (verplichte verwijderingsinstructies op de verpakking, bijsluiter voor de patiënt), producten met een milieukeurmerk (in Zweden een lijst voor voorschrijvers op basis van kosten- en milieucriteria) en milieubeoordelingssystemen (in Zweden online toegankelijk voor consumenten en voorschrijvers)", merkt hij op. Ook de Europese Commissie zet zich in voor deze strijd. "In maart 2019 is de strategische aanpak van de farmaceutische sector in het milieu vastgelegd. Het bevat zes actiegebieden: bewustmaking en bevordering van het veilige gebruik van geneesmiddelen, ondersteuning van de ontwikkeling van minder milieubelastende geneesmiddelen en groenere fabricage, verbetering van de milieurisicobeoordeling, vermindering van afval en verbetering van het afvalbeheer, ontwikkeling van milieumonitoring en verbetering van de kennis over dit onderwerp", aldus Hans Stielstra van het Directoraat-generaal voor het milieu. Alle acties zijn gestart en sommige zijn afgerond. Enkele voorbeelden: ? De Green Deal Call bevordert regelgevingswetenschap om gecombineerde blootstelling aan industriële chemicaliën en geneesmiddelen aan te pakken, een stap van wetenschap naar empirisch onderbouwd beleid. ? De lancering van een studie over beste praktijken bij overheidsopdrachten voor geneesmiddelen. ? Herziening van de richtlijnen inzake risicobeoordeling van geneesmiddelen voor menselijk gebruik is aan de gang. ? Zomer 2022: herziening van de lijst van oppervlaktewatermonitoring (geneesmiddelen die moeten worden opgenomen in de lijst van prioritaire stoffen zoals diclofenac, ibuprofen, antimicrobiële stoffen...). ? Tweede kwartaal 2022: herziening van de richtlijn inzake de behandeling van stedelijk afvalwater: meer water zal moeten worden gezuiverd dan nu het geval is en in stedelijke gebieden zal intensiever moeten worden gezuiverd. ? De slibrichtlijn zal in 2022 worden geëvalueerd. Parallel daaraan worden twee studies uitgevoerd naar verontreinigende stoffen, met methoden om de aanwezigheid van geneesmiddelen in slib te verminderen. ? De richtlijn inzake industriële emissies zal worden herzien zodat ook de intensieve veehouderij en de zuivelsector eronder vallen. De farmaceutische strategie voor Europa heeft vier hoofddoelstellingen: toegang tot betaalbare geneesmiddelen voor patiënten; ondersteuning van het concurrentievermogen, de innovatie en de duurzaamheid van de Europese farmaceutische industrie; de ontwikkeling van kwalitatief hoogwaardige, veilige, doeltreffende en groenere geneesmiddelen; versterking van de mechanismen voor crisisparaatheid en crisisrespons. Het vormt een aanvulling op de ambitie om de vervuiling tot nul terug te brengen, met name door het effect van farmaceutische producten op het milieu. Twee belangrijke acties zijn gepland voor 2022. Ten eerste een herziening van de geneesmiddelenwetgeving om de transparantie van en het toezicht op de toeleveringsketen te verbeteren, duurzaamheid te waarborgen en de eisen inzake milieurisicobeoordeling aan te scherpen. Verder staat het bevorderen van het verstandig gebruik van antibiotica en het voorlichten van gezondheidswerkers en het publiek op het programma.