...

"In België is de situatie nog niet zo alarmerend dan in de Verenigde Staten, waar naar schatting 130 mensen per dag sterven door een overdosis opiaten, of zo'n miljoen doden in 20 jaar. Maar ook bij ons gaat de trend in stijgende lijn", schets prof neurofarmacologie Hermans de situatie. "Het grote probleem met opiaten is dat ze niet alleen inwerken op bepaalde hersenstructuren en het ruggenmerg om de pijn te beheersen, maar ook op de belonings- en motivatiesystemen, net zoals alcohol en tabak, en dat ze leiden tot afhankelijkheid en tolerantie." "Als we ons aan de richtlijnen houden, zijn deze stoffen waardevol voor ernstige acute pijn (na een operatie) en voor kankerpijn, en behoren ze in feite tot de 100 essentiële moleculen van de WHO, maar voor de aanpak van chronische pijn zijn ze niet aangewezen. Waarom niet? Chronische pijn betekent immers dat ze lange tijd gebruikt zullen worden en dat op die manier tolerantie en afhankelijkheid zullen optreden", vervolgt hij. Volgens het Kenniscentrum (2018) is de plaats van NSAID's en opioïde analgetica in de behandeling van lagerugpijn beperkt (behalve voor kortdurende behandelingen); andere benaderingen verdienen de voorkeur. "Dat is inderdaad de theorie, maar de realiteit is dat we daar nog ver van verwijderd zijn", zegt de prof. "Bij chronische pijn zijn er veel initiële oorzaken en neurobiologische mechanismen betrokken, wat betekent dat we ze niet allemaal op dezelfde manier kunnen behandelen. We begrijpen ze niet allemaal en slechts weinig medicijnen blijken erg effectief te zijn... Opiaten zijn gemakkelijk, ze werken, maar we moeten aan morgen denken", benadrukt hij. In België gebruiken volgens een onderzoek van het christelijke ziekenfonds 116.000 mensen die geen kanker hebben het hele jaar door opiaten: dat is 2% van de Belgen, wat enorm is! En het neemt alleen maar toe..." "We zijn niet allemaal gelijk als het gaat om drugsverslaving (genetische predisponerende factoren, zoals kwetsbaarheid, en omgevingsfactoren of levenservaringen), maar in vergelijking met het recreatieve gebruik van opiaten wordt het gebruik van opioïde pijnstillers aan de patiënt opgelegd. De neurobiologische context is heel anders." Waarom ontstaan er zoveel opiaatverslavingen? "Steeds meer epidemiologische studies tonen aan dat niet iedereen hetzelfde risico loopt om chronische pijn te ontwikkelen", zegt Emmanuel Hermans. Er zijn min of meer aanpasbare predisponerende factoren zoals angst, depressie, andere comorbiditeiten, tabak, alcohol, andere verslavingen, zwaarlijvigheid, stofwisselingsziekten, sedentaire levensstijl, slaapstoornissen, beroepsstatus,... En niet-wijzigbare predisponerende factoren zoals vrouwelijk geslacht, leeftijd, culturele en sociaal-economische context, antecedenten van trauma, geweld... en bepaalde genen. "Bijvoorbeeld: stress/angst en psychiatrische stoornissen predisponeren voor het ontstaan van chronische pijn en helaas zijn we ook vatbaar voor verslaving vanwege psychiatrische stoornissen. Tegenwoordig weten we ook dat mensen met chronische pijn waarschijnlijk een groter risico lopen om verslaafd te raken aan opiaten. Terwijl dit net de patiënten zijn die het risico lopen een stof toegediend te krijgen waarvoor zij geleidelijk aan steeds meer trek krijgen, omdat zij vatbaar zijn voor verslaving." "Het is in wezen een pedagogisch probleem voor de patiënt en zijn omgeving, de arts, de maatschappij en de autoriteiten", antwoordt professor Hermans. "Patiënten moeten aanvaarden dat we hun chronische pijn niet kunnen laten verdwijnen, maar dat we die wel kunnen verminderen, dat we hen een zekere functionaliteit en mobiliteit teruggeven. Ze moeten ook weten dat ze hun arts niet mogen lastigvallen om een voorschrift te verkrijgen. Geconfronteerd met het leed van een patiënt met chronische pijn, staat de arts betrekkelijk machteloos, maar het is geen prioriteit om hem opiaten te geven, er zijn andere niet-medicamenteuze benaderingen die kunnen helpen." "Onze maatschappij moet op een heel andere manier met chronische pijn omgaan, zoniet duwen we patiënten alleen maar verder in hun moeilijkheden. Het is gemakkelijker te geloven in de pathologie van iemand die een gips draagt dan begrip te hebben voor iemand die niet is komen werken omdat hij/zij ernstige lagerugpijn heeft: in het algemeen wordt dat veel negatiever bekeken. Ten slotte moet de overheid andere opties dan medicijnen terugbetalen." Voor Emmanuel Hermans is de grote campagne die momenteel in Europa wordt gevoerd ten gunste van het Take Home Naloxone (tegengif) zeker interessant, maar het geeft vooral aan dat de autoriteiten de zaken te laat aanpakken: "Het is allemaal goed en wel om patiënten van een overdosis te redden, maar het grote probleem zit dieper." Hij wijst eerder op het belang van campagnes tegen het misbruik van antibiotica en benzodiazepines, die stilaan vruchten beginnen af te werpen.