...
De Artsenkrant-recensie van David Quammens boek Van dier tot mens in 2013 eindigde zo: "Het is een meesterlijk en razend spannend geschreven boek, en beklijvender dan de beste thrillerserie. Zoönose is het woord van de toekomst. Het zal niet bij aids blijven."Zoönose was toen een te moeilijk woord om als titel dienst te doen, zeven jaar later is het kopregelnieuws. Zijn boek en waarschuwende woorden zijn angstaanjagende realiteit. Het boek is terecht herdrukt, met als titel: Zoönose. Quammen is een van de betere biologieschrijvers. Hij reist de wereld rond op zoek naar de vele ziekten die sluimeren in de natuur. Vanop bladzijde één is het duidelijk hoe het risico op overlopende zoönosen steeds verder toeneemt nu de mens steeds dieper doordringt in wilde ecosystemen en dieren (samen met de micro-organismen die ze dragen) uit hun natuurlijke biotopen be- en verjaagt. We schudden aan de bomen en dan schrikken we als er van alles uitvalt. Zie elke aap, eend, vleermuis of rat als een reservoir gevuld met zijn eigen ziektekiemen. Verdrijf deze reservoirs nu uit hun natuurlijke omgeving, eet ze op of houd ze in kleine hokken, en zie hoe ze overlopen. Hun virus wordt ons virus. Dat is zoönose. De onheilspellende boodschap van dit wetenschappelijke meesterwerk was en is dat we enkel nog wachten op The Next Big One, de volgende wereldomvattende pandemie die miljoenen doden eist. Met covid-19 zijn we nog niet zover, maar de pandemie is nog lang niet uitgewoed. Quammens verhaal biedt een uitstekende achtergrond om te begrijpen waarom nog zoveel onduidelijk is, wat we nog zo graag zouden willen weten en wat er allemaal niet bij komt kijken om dat te weten te komen. Zelden las je 500 pagina's over ziekten en onderzoek, zonder dat het ook maar één moment langdradig of ingewikkeld wordt, terwijl het onderwerp zelf en de geschiedenis ervan best ingewikkeld zijn. Immuun van de Britse hoogleraar immunologie Daniel Davis zou een gedroomde aanvulling kunnen zijn op Quammens boek: een tweeluik waar Quammen de dierlijke kant van de infectieziekten belicht terwijl Davis de kant van de menselijke afweerreactie daarop verduidelijkt. Het mocht niet zijn.Vergeleken met Quammen is Davis een middelmatige schrijver. Waar de eerste helderheid schept in een ingewikkeld onderwerp terwijl hij tientallen onderzoekers, epidemiologen, veldwerkers, theoretici, patiënten en laboranten de revue laat passeren in één coherent en spannend verhaal, loopt de tweede verloren in zijn onderwerp. Hij verontschuldigt zich op voorhand dat hij niet alle belangrijke immunologische onderzoekers kan vermelden maar schrijft zich dan nog vast in een poging tot volledigheid.Het immuunsysteem zelf is op zich al moeilijk genoeg om bevattelijk uit te leggen, maar doordat Davis de geschiedenis van de immunologie als leidraad neemt gaat zijn poging tot uitleg de mist in. Een uitleggerige en houterige stijl en overbodige details (zoals hoe een nummer van Springsteen in een bepaald lab door de luidsprekers klonk) smoren een fascinerend onderwerp in de kiem. Over sars of corona vind je bovendien niets in dit boek, Davis is meer gefascineerd door de immunologie van kanker. In een vers geschreven voorwoord probeert Davis de relevantie van het immuunsysteem te gebruiken om het belang van zijn boek op te krikken: "De algemene boodschap van dit boek is dat het menselijk immuunsysteem een van de belangrijkste speerpunten van wetenschappelijk onderzoek is in de 21ste eeuw." Het is de typische hyperbolische stijl die Davis' boek zo onleesbaar maakt.Lees dan het op de actualiteit geënte nawoord van Quammen in Zoönose: "We staan nu voor twee levensgevaarlijke uitdagingen, één op de korte en één op de lange termijn. Op de korte termijn moeten we alles doen wat in onze macht ligt - rustig en beheerst, op intelligente wijze en met alle middelen die ons ten dienste staan - om deze uitbraak van covid-19 te stoppen voordat die zich ontwikkelt tot een verwoestende wereldwijde pandemie. Op de lange termijn dienen we, als het stof eenmaal is neergedaald, niet te vergeten dat het virus dat covid-19 veroorzaakt niets nieuws was, en ook geen noodlottig toeval. Het maakte - en maakt - deel uit van een patroon van beslissingen die wij mensen nemen."? David Quammen, Zoönose. Hoe dodelijke ziekten van dier op mens overspringen. Oorspronkelijke titel: Spillover. Animal Infections and the Next Human Pandemic, vertaald door Peter Diderich, nawoord door Rogier van Kappel. Atlas Contact, 562 blz. ? Daniel M Davis, Immuun. Over de rol van ons afweersysteem bij de bestrijding van ziekten. Oorpronkelijke titel: The beautiful cure: harnessing your body's natural defences, vertaald door Ineke Overtoom. Nieuwezijds, 288 blz.